LỜI TỰA
Trong cuốn Sự nghèo nàn của thuyết sử luận, tôi muốn chứng minh rằng
thuyết sử luận là một phương pháp nghèo nàn - một phương pháp không
đơm hoa kết trái. Nhưng tôi đã không thể thực sự bác bỏ được thuyết này.
Nhưng rồi về sau, tôi nghĩ mình đã thành công trong việc tìm ra một lời bác
bỏ đối với thuyết sử luận: bằng những lí lẽ hoàn toàn logic, tôi đã chứng
minh được rằng chúng ta không cách gì tiên đoán được tiến trình tương lai
của lịch sử.
Luận cứ được đưa ra để chứng minh điều đó nằm trong bài viết của tôi có
tựa đề Thuyết bất định trong vật lý cổ điển và trong vật lý lượng tử
(Indeterminism in classical physics and in quantum physics) được công bố
năm 1950. Nhưng nay tôi không còn thấy thỏa mãn với bài viết này nữa.
Một cách diễn giải thỏa đáng hơn được trình bày tiếp đó trong chương viết
về Thuyết bất định, là một phần của Lời bạt: Sau hai mươi năm (Postscript:
after twenty years) trong cuốn Logic phát kiến khoa học (Logic of scientific
discovery) của tôi.
Để độc giả nắm được những kết luận mới hơn này, tôi xin phác qua những
nét chính của luận cứ nhằm bác bỏ thuyết sử luận. Luận cứ này có thể được
tóm lược trong năm phát biểu ghi nhận như sau:
1. Tiến trình lịch sử nhân loại bị ảnh hưởng rất mạnh bởi sự phát triển đi lên
của tri thức nhân loại (thậm chí những ai chỉ cần thấy được những sản phẩm
phụ của những quá trình phát triển mang tính hữu hình này kia trong các ý
niệm của chúng ta, gồm cả những ý niệm khoa học, cũng đều phải công
nhận một tiền đề như vậy là đúng đắn).
2. Bằng những phương pháp có lý tính hoặc những phương pháp khoa học,
chúng ta cũng không thể tiên đoán sự phát triển đi lên của tri thức khoa học
trong tương lai (lời khẳng định này có thể được chứng minh một cách logic
thông qua những nhận định sơ lược sau đây).
