khoa học thường nghiệm. Phương pháp này sẽ tự nó chứng tỏ là một
phương pháp ngày càng khoa học hơn khi mà chúng ta càng ngày càng sẵn
sàng chấp nhận một cách thoải mái và có ý thức sự rủi ro của một phép thử,
và càng ngày càng sẵn sàng nhìn nhận một cách có phê phán những sai lầm
lúc nào cũng có thể phạm phải. Công thức này không chỉ đúng với phương
pháp thực nghiệm, mà còn đúng với mối liên hệ giữa lí thuyết và thực hành.
Mọi lí thuyết đều chỉ là những phép thử; đó là những giả thuyết thăm dò,
được mang ra dùng thử xem liệu có thích hợp hay không mà thôi; và rồi
mọi chứng nghiệm đều chỉ đơn giản là kết quả của những phép thử được
tiến hành trên tinh thần phê phán, với nỗ lực tìm ra bằng được chỗ sai trong
những ỉí thuyết của chúng ta. (Trong cuốn Logik der Forschung (1935) của
mình, tôi đã phân tích đầy đủ hơn những phương pháp của vật lý học hiện
đại theo cách phân tích được nêu trên. Xin tham khảo thêm cả bài viết có
tựa đề “What is Dialectic?” đăng trong tạp chí Mind, tập 49, từ trang 403.
Xem thêm, chẳng hạn, Tinbergen, Statistical Testing of Business Cycle
Theories, tập II, trang 21: “Xây dựng mô hình... là... một kiểu thử-và-
sai”,.v..v.)
Đối với công nghệ gia hay kĩ sư tiến hành công việc theo lối phân mảnh,
những cách nhìn nói trên có nghĩa là, nếu anh ta muốn sử dụng những
phương pháp khoa học để nghiên cứu xã hội và chính trị thì điều anh ta cần
hơn cả là phải tiếp thu một thái độ phê phán và phải hiểu rằng không chỉ
phép thử mà cả sai lầm cũng cần thiết. Và rồi anh ta phải biết cách không
những sẵn sàng đón nhận sai lầm mà còn phải tìm kiếm sai lầm một cách có
ý thức. Tất cả chúng ta đều có một điểm yếu phi khoa học là muốn mình lúc
nào cũng đúng, và điểm yếu này đặc biệt phổ biến nơi những chính trị gia
chuyên và không chuyên. Nhưng chỉ có cách áp dụng duy nhất một thứ gì
đó tựa như phương pháp khoa học vào chính trị, là phải tiến hành công việc
với một sự khẳng định chắc chắn rằng không có một vận động chính trị nào
không đi kèm với những mặt hạn chế hay những hậu quả bất lường. Dò tìm
những lỗi lầm ấy, chỉ ra chúng, phơi bày chúng một cách công khai, phân
tích chúng, và rút ra những bài học từ chúng, đó là những gì một chính trị
gia khoa học cũng như một nhà nghiên cứu khoa học chính trị cần phải làm.
