ta không hề chào đón một cuộc thảo luận cởi mở xung quanh chủ đề về một
kế hoạch chủ toàn cùng những hệ quả của nó. Lí do là vì, nói một cách
không đến nỗi gay gắt, mọi ý đồ muốn tiến hành kế hoạch hóa trên một diện
rất rộng đều hẳn phải gây ra phiền nhiễu cho nhiều người và dai dẳng trong
một thời gian đáng kể. Hiển nhiên là luôn nảy sinh những xu hướng chống
lại kế hoạch. Đứng trước những ý kiến than phiền như vậy, người kĩ sư
Không Tưởng thường phải giả câm giả điếc nếu anh ta còn muốn đạt được
một điều gì đó. Thực vậy, trấn áp những ý kiến phản đối vốn được xem là
vô lí chính là một phần công việc của anh ta.
Nhưng cùng với việc trấn áp ấy, anh ta buộc phải kiên quyết trấn áp cả
những ý kiến phê phán có lí. Và chỉ cái việc cần phải trấn áp những biểu
hiện bất mãn thôi cũng làm mất đi phần nào ý nghĩa của những biểu hiện
thỏa mãn. Như vậy sẽ rất khó xác định các thực kiện, tức là rất khó xác định
những tác động của kế hoạch lên cá nhân từng công dân, và thiếu những
thực kiện này thì phê phán trên tinh thần khoa học là một việc không thể.
Nhưng những gì được chỉ ra trên đây chưa phải là khó khăn cơ bản nhất
trong việc kết hợp kế hoạch hóa chủ toàn với các phương pháp khoa học.
Nhà hoạch định chủ toàn quên mất một điều là, tập trung quyền lực thì dễ
nhưng không cách gì tập trung được trí tuệ đang dàn trải trong đầu óc của
các cá nhân, mà việc này lại rất cần để sử dụng quyền lực tập trung một
cách khôn ngoan. (Nhận định cho rằng không thể có một thứ tri thức cần
thiết cho công việc hoạch định kế hoạch lại “được tập trung vào đầu óc của
một người” là nhận định của Hayek, xem cuốn Collectivist Economic
Planning, trang 210, xem lại chú thích 1 trang 117).
Nhưng điều ấy lại gây ra những ảnh hưởng sâu rộng, vì không đủ khả năng
biết chắc chắn những gì từng người suy nghĩ trong số quá nhiều người, nên
anh ta đành phải cố đơn giản hóa các vấn đề của mình bằng cách loại bỏ
những khác biệt mang tính cá nhân: anh ta phải tìm cách sử dụng giáo dục
và tuyên truyền để kiểm soát và công thức hóa các lợi ích và các niềm tin.
(Một trong những điểm mấu chốt của lí thuyết chính trị của Spinoza là tính
không thể biết và không thể kiểm soát điều người khác nghĩ, ông định nghĩa
