DẪN NHẬP
Không dễ gì có thể nói sự quan tâm đến tính chất khoa học của những vấn
đề xã hội và chính trị xuất hiện muộn hơn so với sự quan tâm đến tính chất
khoa học của nghiên cứu vũ trụ và của vật lý học. Bởi ngay từ thời Cổ Đại,
có những giai đoạn mà khoa học về xã hội tưởng chừng đã có sự phát triển
vươn xa hơn so với khoa học về tự nhiên (nói như vậy là tôi nghĩ đến luận
thuyết chính trị của Plato và bộ hiến pháp của Aristotle). Nhưng với Galileo
và Newton, vật lý học đã có những thành công ngoài mong đợi, qua mặt
hầu hết các bộ môn khoa học khác; và kể từ Pasteur, người được coi là
Galileo của sinh học, các khoa học sinh học cũng đã đạt được những thành
tựu không thua kém. Trong khi đó, có vẻ như các bộ môn khoa học xã hội
vẫn chưa tìm được cho mình một Galileo.
Trong hoàn cảnh ấy, các nhà nghiên cứu ở nhiều lĩnh vực khoa học xã hội
khác nhau đã thể hiện một mối quan tâm lớn đến vấn đề phương pháp. Có
rất nhiều cuộc thảo luận xoay quanh vấn đề này đã dẫn dắt họ đến với
những phương pháp được sử dụng trong các bộ môn khoa học phát triển rực
rỡ nhất, đặc biệt là vật lý học. Chẳng hạn, trong thế hệ của Wilhelm Wundt,
những nỗ lực sao chép một cách có ý thức phương pháp thực nghiệm của
vật lý học đã dẫn tới một cuộc cải cách trong bộ môn tâm lý học; và bắt đầu
từ J. S. Mill, hết nỗ lực này đến nỗ lực khác đã được đưa ra nhằm cải biến
phương pháp của các bộ môn khoa học xã hội theo đường hướng đó. Ở một
chừng mực nhất định, có thể nói những cuộc cách tân như vậy trong lĩnh
vực tâm lý học cũng đã đạt được một số thành tựu, mặc dù có không ít kết
quả tiêu cực. Còn ở các bộ môn khoa học lý thuyết về xã hội, trừ kinh tế
học, những nỗ lực này không mang lại thành quả gì nhiều, nếu không muốn
nói là chúng đã mang lại toàn những thất vọng. Khi tranh cãi về những thất
bại, một câu hỏi đã sớm được đặt ra: liệu có thực sự áp dụng được các
phương pháp của vật lý học cho khoa học xã hội hay không? Phải chăng sự
cố gắng tin vào khả năng áp dụng những phương pháp như vậy đã là
