chúng phải tuân thủ phương pháp chọn lọc thông qua phép loại trừ (trực
giác của một vài người ngăn cản họ hình dung rằng có ai đó thậm chí không
thích kẹo sô-cô-la). Thực sự thì nhà vật lí không nhờ gì vào lối quan sát trực
tiếp như vậy khi đưa ra những giả thuyết về nguyên tử; tuy nhiên, anh ta rất
thường xuyên sử dụng một kiểu trí tưởng tượng hay trực giác cảm tính nào
đó có thể khiến anh ta dễ dàng tưởng rằng mình biết tường tận những gì xảy
ra “trong lòng các nguyên tử” thậm chí với cả những sự đỏng đảnh và
những thiên kiến của chúng. Nhưng trực giác là việc của riêng anh ta. Khoa
học chỉ mang tính quan trọng ở những giả thuyết mà trực giác của anh ta rất
có thể đã gợi ra, cho nên nó chỉ mang tính quan trọng khi những giả thuyết
này dẫn đến được thật nhiều hệ quả, và khi chúng có chể được mang ra trắc
nghiệm một cách đích thực (đối với sự khác biệt khác được nhắc đến trong
đoạn văn đầu của Giáo sư Hayek, tức là đối với những khó khăn trong việc
tiến hành các thí nghiệm, xin xem kĩ mục 24).
Những nhận xét ngắn gọn trên rất có thể còn cho thấy hướng mà ta phê
phán quan điểm sử luận được trình bày ở mục 8 - có nghĩa là quan điểm cho
rằng khoa học xã hội buộc phải sử dụng phương pháp nhận thức trực giác.
Trong đoạn văn thứ hai, khi bàn về các hiện tượng xã hội, Giáo sư Hayek
nói: “... tri thức ta có được về nguyên lí trong đó những hiện tượng này xảy
ra chỉ thảng hoặc lắm lắm, nếu không muốn nói là không bao giờ, mới cho
phép ta tiên đoán được một cách chính xác một trạng thái cụ thể nào đó.
Trong khi ta có thể cắt nghĩa được nguyên lí, mà theo đó, một số hiện tượng
nhất định xảy ra và có thể xuất phát từ thứ tri thức đó để loại trừ được khả
năng xảy ra của một vài kết quả, tức là của một vài sự kiện đồng thời, thì tri
thức ta có được theo nghĩa nào đó lại mang tính phủ định: nó chỉ cho phép
ta ngăn ngừa được một số kết quả chứ không thu hẹp được đầy đủ phạm vi
những khả năng có thể sao cho chỉ còn lại một khả năng”.
Đoạn văn này dù còn xa mới mô tả được một tình huống cụ thể riêng biệt
xảy ra trong các bộ môn khoa học xã hội, nhưng lại mô tả hoàn toàn chính
xác đặc tính của những định luật tự nhiên, là những định luật trên thực tế
không bao giờ đi xa hơn ngoài việc loại trừ một số khả năng nhất định
