Do đó mà trong khoa học xã hội, chúng ta ắt hẳn phải trông chờ sự tán
thành thuyết duy danh từ phía những người có quan điểm duy tự nhiên
phương pháp luận, và sự ủng hộ thuyết duy bản chất từ phía những người
có quan điểm phản tự nhiên. Tuy nhiên ở điểm này ta thấy thuyết duy bản
chất trên thực tế có vẻ như chiếm ưu thế và thậm chí không phải đối mặt
với một phản ứng nào quyết liệt lắm. Vì thế, mọi người có xu hướng cho
rằng trong khi những phương pháp của các bộ môn khoa học tự nhiên về cơ
bản mang tính duy danh thì khoa học xã hội buộc phải tiếp nhận một lập
trường duy bản chất phương pháp luận. Người ta lập luận rằng nhiệm vụ
của khoa học xã hội là tìm hiểu và cắt nghĩa những thực thể kiểu như nhà
nước, hoạt động kinh tế, nhóm xã hội,.v..v., và điều này chỉ có thể được tiến
hành bằng việc nhìn xuyên vào bản chất cốt yếu của những thực thể ấy. Mỗi
thực thể xã hội học quan trọng đều đòi hỏi phải có những thuật ngữ phổ
quát để mô tả nó, còn việc thêm những thuật ngữ mới, một công việc xưa
nay tỏ ra rất hữu hiệu trong các bộ môn khoa học tự nhiên, sẽ chẳng có ý
nghĩa gì ở đây. Nhiệm vụ của khoa học xã hội là mô tả rõ ràng những thực
thể như nói trên, tức là phân biệt rõ ràng được cái phổ quát với cái ngẫu
nhiên. Những vấn đề như “Nhà Nước là gì” hay “công dân là gì” (mà
Aristotle từng coi là những vấn đề cơ bản trong tác phẩm Chính trị của ông
hay “tín dụng là gì” hay “đâu là sự khác nhau cơ bản giữa giáo sĩ và thành
viên giáo phái (hay giữa giáo hội và giáo phái)” không những là những vấn
đề hoàn toàn hợp lệ mà còn đích xác là những câu hỏi mà các lí thuyết xã
hội học buộc phải trả lời.
Mặc dù có thể không giống nhau trong thái độ đối với vấn đề siêu hình học
và trong cách nhận định về phương pháp luận của khoa học tự nhiên, nhưng
rõ ràng là hầu hết các nhà sử luận đều nghiêng về quan điểm duy bản chất
và chống lại quan điểm duy danh một khi nói đến vấn đề phương pháp luận
của khoa học xã hội. Trên thực tế những ai theo thuyết sử luận mà tôi được
biết đều có thái độ ấy. Nhưng cũng cần lưu tâm xem liệu có phải đó chỉ là
xuất phát từ khuynh hướng đối lập với quan niệm của khoa học tự nhiên nói
chung của thuyết sử luận hay không, hay xuất phát từ những luận cứ sử luận
đặc thù thiên về quan điểm duy bản chất phương pháp luận.
