định luật duy nhất có giá trị hiệu lực và quan trọng của xã hội. Do đó,
những ngành khoa học xã hội đang tìm cách cung cấp một chỗ dựa cho sự
kiến tạo xã hội không thể mô tả các thực kiện xã hội một cách trung thực.
Ngay tự bản thân chúng đã là bất khả.
Nhà sử luận sẽ tuyên bố rằng, bên cạnh ý kiến phê phán mang tính quyết
định này còn có những lí do khác nhằm bác bỏ một thứ xã hội học công
nghệ. Chẳng hạn, một trong những lí do đó là: những bộ môn xã hội học
mang tính công nghệ đã hờ hững trước sự nổi hiện của cái mới mẻ với tư
cách là một trong những diện mạo của sự phát triển xã hội. Ý tưởng xây
dựng những cấu trúc xã hội mới một cách có lí tính dựa trên cơ sở khoa học
hàm ý rằng chúng ta có thể kiến thiết một giai đoạn xã hội mới ít nhiều
khớp với kế hoạch đã định. Thế nhưng nếu kế hoạch được vạch ra trên cơ
sở một khoa học bao quát được các thực kiện xã hội, thì chỉ do tính mới lạ
trong cách sắp xếp, kế hoạch đó lại không thể bao hàm những đặc tính mới
về bản chất (xem mục 3). Nhưng ta biết rằng một giai đoạn mới sẽ phải có
sự mới lạ của riêng nó xét về bản chất - chỉ một lí lẽ đó thôi cũng đủ khiến
mọi kế hoạch chi tiết trờ nên phù phiếm, và mọi khoa học mà nó dựa vào
trở nên sai lạc.
Những nhận định của thuyết sử luận trên có thể được áp dụng cho mọi
ngành khoa học xã hội, kể cả kinh tế học. Do vậy, kinh tế học không thể
cung cấp cho ta bất cứ thông tin có giá trị nào về cải cách xã hội. Chỉ một
thứ khoa học kinh tế giả tạo mới tìm cách xây dựng cơ sờ cho việc lập kế
hoạch kinh tế trên tinh thần của lí tính. Kinh tế học khoa học đích thực chỉ
có thể giúp khám phá những động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế trong
các thời kì lịch sử khác nhau mà thôi. Nó có khả năng giúp ta phác họa
những nét chính của những giai đoạn sắp tới chứ không thể giúp ta triển
khai và thực hiện bất cứ kế hoạch chi tiết nào đối với một thời kì mới.
Những gì đúng với các bộ môn khoa học xã hội khác đều đúng với kinh tế
học. Mục đích tối hậu của nó chỉ có thể là “bóc trần định luật kinh tế của sự
vận động của xã hội loại người” (Marx).
