đội thuyền, mở cửa buôn bán với nước ngoài để phát triển kinh tế, đồng thời
chuẩn bị những bước đi đầu tiên cho việc chiếm lĩnh các đảo ở Biển Đông.
Và các vị chính là những nhà cầm quyền Việt Nam đầu tiên chính thức thiết
lập chủ quyền quốc gia tại hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa.
Thực ra, người Việt từ nhiều năm trước đó đã biết đến và tiến hành khai
thác hải vật tại các đảo mà họ gọi là Bãi Cát Vàng ở ngoài khơi bờ biển
miền Trung nước ta. Tên gọi này xuất phát từ màu vàng của thứ cát san hô
đặc trưng trên các hòn đảo ấy. Nhưng phải đến thời các chúa Nguyễn mới
đặt tên chữ Hán là Hoàng Sa Chử (gọi tắt là Hoàng Sa), cũng có nghĩa là bãi
cát vàng. Đặc biệt, dưới thời các chúa Nguyễn đã xuất hiện đội Hoàng Sa,
một hình thức dân binh được chính quyền cử ra khai thác hải vật ở Hoàng
Sa, vừa để tăng thêm nguồn thu cho nhà nước, vừa để thực thi chủ quyền
quốc gia tại các vùng biển đảo này. Như qua bài báo được trích dẫn ở trên,
những người thuộc đội Hoàng Sa dưới thời chúa Phúc Nguyên đã cứu đoàn
thuỷ thủ tàu Grootebroek bị đắm ở ngoài khơi quần đảo Hoàng Sa. Tiếc rằng
sau đó, theo như cáo buộc của trưởng thương điếm Duijcker, họ đã lấy đi
một số lượng lớn tiền Hà Lan trên con tàu bị đắm. Người Hà Lan đã không
bỏ qua chuyện này. Năm 1643, lấy cớ được họ Trịnh nhờ cậy, họ đã phái ba
chiến thuyền phối hợp cùng quân Trịnh tấn công Đàng Trong từ mặt biển.
Nhưng rốt cục, họ đã phải chuốc thất bại nhục nhã trước các chiến binh anh
dũng của Đàng Trong, mặc dù chỉ được trang bị những chiếc thuyền nhỏ,
hỏa lực yếu hơn họ nhiều...
Đội Hoàng Sa tồn tại từ thời chúa Nguyễn Phúc Nguyên, vị chúa thứ hai
trong chín đời chúa Nguyễn. Ban đầu, chỉ một đội là Hoàng Sa được lập ở
Quảng Ngãi, hoạt động trên các vùng biển và hòn đảo ngoài khơi phía đông
bắc Cù Lao Ré (đảo Lí Sơn ngày nay). Nhưng khi lãnh thổ Đàng Trong
được mở rộng, đội này không thể quản lí được hết các vùng biển đảo rộng
lớn ở phía Nam. Vì vậy các chúa Nguyễn đặt thêm đội Bắc Hải, lấy người ở
Bình Thuận sung vào, nhưng vẫn do đội Hoàng Sa kiêm quản. Đội Bắc Hải
hoạt động ở các vùng biển từ Bình Thuận trở vào đến Hà Tiên, trong đó có
vùng biển đảo Trường Sa.
