Nam - Bắc triều cuộc chiến 60 năm
hế kỉ 16 đất nước ta diễn ra chiến tranh liên miên, riêng cuộc
chiến Nam - Bắc triều cũng kéo dài suốt sáu thập kỉ.
Bắc triều là nói về nhà Mạc.
Nam triều là nói về nhà Lê Trung hưng.
∗
∗ ∗
Mạc Đăng Dung lên ngôi, lập nên triều Mạc vào năm 1527.
Sáu năm sau (1533), Nguyễn Kim, một cựu thần nhà Lê chạy sang Ai Lao
(Lào) tìm được hậu duệ nhà Lê lập lên làm vua của triều Lê.
Và thế là cuộc chiến tranh bắt đầu.
Trong những năm đầu, lực lượng của nhà Lê còn non yếu, mấy lần kéo
quân về nước đều không thành công, lại phải rút về Sầm Châu bên đất Lào.
Đến năm 1539, Nguyễn Kim đánh chiếm được Lôi Dương, Thanh Hóa và
năm sau chiếm được Nghệ An, tạo địa bàn vững chắc để làm căn cứ địa.
Về phía nhà Mạc, Đăng Dung ở ngôi hai năm thì truyền cho con là Đăng
Doanh. Đăng Doanh chết trẻ, chỉ ở ngôi được 10 năm. Con trưởng là Mạc
Phúc Hải lên ngôi cũng chỉ được 5 năm thì chết.
Trong những năm ấy, nhà Mạc nhiều lần đánh dẹp, nhưng không nổi;
ngược lại nhà Lê càng lúc càng mạnh lên. Năm 1543, quân nhà Lê do
Nguyễn Kim chỉ huy đánh chiếm được thành Tây Đô (Thanh Hóa), Tổng
trấn giữ thành là Dương Chấp Nhất buộc phải đầu hàng.
Hai năm sau, Nguyễn Kim lại cầm quân tiến đánh Sơn Nam, nhưng mới
đến Yên Mô, Ninh Bình thì ông bị Dương Chấp Nhất lừa đánh thuốc độc
chết. Tất cả quyền bính chuyển sang tay con rể là Trịnh Kiểm. Trịnh Kiểm
lui quân về Thanh Hóa, lập hành điện tại sách Vạn Lại làm “tổng hành dinh”
