quanh thi hài Hektor. Gia đình và dân chúng tiễn đưa anh hùng dân tộc đến
nơi an nghỉ ngàn thu.
Hy vọng tóm lược ghi trên giúp bạn đọc nắm vững nội dung thi tập trước
khi đi vào chi tiết. Bây giờ mời bạn đọc vui lòng nhích thêm bước nữa xem
liên hệ giữa thi phẩm và chuyện thành Troa diễn ra như thế nào. Trước hết
xin thưa, nếu đặt chuyện thi phẩm vào chuyện thành Troa như đã kể sơ qua,
ta thấy có nhiều khác biệt quan trọng. Iliad không phải chuyện thành Troa.
Cuộc chiến bắt đầu, chấm dứt cũng không kể trong Iliad. Thi tập không kể
chuyện cuộc chiến kéo dài 10 năm, mà chỉ kể biến sự diễn ra 55 ngày trong
thời gian đó; thi tập không đưa ta tới cuộc chiếm đoạt, cuộc phá hủy thành
Troa mà chỉ dẫn ta tới đám tang Hektor. Trái lại, ta bắt đầu với cuộc bao
vây năm thứ mười (2.134), chấm dứt cùng năm mấy tuần sau trong khi
thành Troa vẫn chưa bị chiếm. Hơn thế, tình tiết Iliad đơn giản hơn thời
gian chuyện bắt nguồn từ cuộc bao vây. Nội dung là chuyện của Achilleus;
nội dung là bi kịch của tướng quân, bắt đầu, phát triển, kết thúc qua cuộc
cãi lộn với Agamemnon, rút khỏi chiến trường, quân Achaian khốn đốn khi
tướng quân vắng mặt, cái chết của Patroklos tìm cách cứu nguy quân
Achaian khỏi tình thế tướng quân đẩy họ vào, trả thù tướng quân thực hiện
với Hektor đã giết chết Patroklos. Nội dung không phải đoạn sử, nội dung
là bi kịch có mở đầu, phát triển và kết thúc; nội dung là chuyện người hùng
bản tính cao cả, song xử sự sai lầm (ngay cả sai lầm cũng cao cả) tự khoác
tai họa vào mình, vì cái chết của Patroklos là việc làm tự ý về phía tướng
quân, cơn giận dữ của tướng quân thoạt đầu cự lại Agamemnon sau đó
chống lại Hektor cuối cùng giải quyết bằng cách vừa tha thứ vừa căm giận
khi trao xác Hektor cho người Troian. Tình tiết này không kể thành Troa
sụp đổ, tình tiết này kết thúc chuyện. Trong thực tế cũng như trong Iliad,
Achilleus không chiếm thành Troa. Tướng quân chết trước khi thành bị
chiếm, song cái chết của tướng quân, mặc dù biết trước, không kể trong
Iliad (18.95-100, 22.356-366). Cuộc chiến đấu trong lúc tướng quân vắng
mặt không phải cuộc chiến đấu thông thường như ta hiểu diễn ra liên tục
trong suốt mười năm bao vây mà là cuộc phản công quyết liệt mà binh sĩ
