Troian thực hiện trong khi tướng quân không hiện diện trên chiến trường.
Homer nêu rõ trong Iliad (9.352-359). Thuyết trình trước hàng quân
Poulydamas cũng cho thấy điều tương tự (18.254-265). Như vậy Iliad là
chuyện của Achilleus, song không thể tách rời chuyện thành Troa, chuyện
người Achaian hay chuyện người Troian. Nhiều phần trong Iliad không nói
tới tướng quân. Đấy là chưa kể hành động của tướng quân mang hậu quả
vượt xa mục đích tướng quân theo đuổi. Trả thù Patroklos tướng quân cứu
sống quân Achaian. Giết chết Hektor tướng quân khai tử thành Troa. Iliad
là tác phẩm nghệ thuật xoay quanh phạm vi cuốn sử, song thi phẩm không
phải cuốn sử ghi sự kiện theo năm tháng đã qua.
Homer sinh và mất năm nào? Ông viết hai thi phẩm bao giờ? Câu hỏi đặt
ra từ lâu, câu trả lời cũng đáp lại từ lâu, song lời đáp hoàn toàn chỉ là áng
chừng, phỏng đoán, thậm chí giả định. Tuy nhiên, nếu để ý tương quan niên
đại giữa thi sĩ và chất liệu ông sử dụng, nghĩa là cuộc chiến thành Troa, ta
có thể tương đối nhìn ra phần nào sự thật. Sử gia Hy-lạp trong quá khứ
không rành mạch khi ghi niên đại. Dẫu vậy truyền thuyết họ để lại giúp ta
theo đuổi không ít mục đích. Họ đưa ra một số niên đại ghi việc thành Troa
thất thủ, thời gian từ năm 1334 đến năm 1150 TCN. Nhà toán học kiêm
thiên văn Eratosthenes (276-195 TCN.) ở Alexandria bảo thành đó thất thủ
năm 1184 TCN. Sử gia Hy-lạp Herodotus (484-425 TCN.) ghi trong sách
của ông thành đó mất khoảng năm 1250 TCN. Tất cả niên đại vừa kể đều là
đoán chừng căn cứ vào chất liệu biểu thị niên đại. Người sau không biết
niên đại nào đúng, niên đại nào sai. Người sau cũng không rõ có thực có
chuyện chiến tranh thành Troa không hay chỉ là huyền thoại lưu truyền, dù
xa xôi theo thời gian trở thành lịch sử. Tuy thế ta có thể nhìn thấy theo chỗ
truyền thuyết khẳng định. Để ý niên đại Homer nói trong thi tập ta sẽ thấy
có thay đổi ghê gớm. Có người nghĩ ông sống đồng thời với biến sự ông ghi
chép. Có người bảo ông hoạt động sáu mươi năm hoặc một trăm năm sau
đó. Sử gia Herodotus đặt ông “quá lắm trước thời bản nhân bốn trăm năm,”
nghĩa là khoảng năm 850 TCN.
