SỬ THI ILIAD - HOMER - Trang 65

tưởng trình bày, nhất là thời đại chúng ta ưa cái ngắn ngủi, màu mè, giật
gân! Pierre de Ronsard, thi sĩ trữ tình Pháp thế kỷ XVI, bảo anh hầu đừng ra
vào quấy rầy để mặc ông một mình trong thư phòng thực hiện kỳ tích dự
tính “xả hơi cho đã trọn một tuần.” Với ông Iliad là thi phẩm phải nghiền
ngẫm, không phải như buổi đầu tác phẩm sắp xếp để ngâm nga. Đi vào thi
phẩm như bước vào mê cung bao la đầy tình tiết, độc giả thiếu kinh nghiệm
sẽ vất vả ghê gớm mới tìm thấy đường ra. Bởi lẽ biết khán giả của mình đã
hiểu, thi sĩ đưa vào tác phẩm mà không giải thích vô số ẩn ngữ rút ra từ
huyền thoại, diễn tả bóng gió xem ra khó hiểu đối với người không hiểu
thần thoại và huyền thoại Hy-lạp. Xuất hiện như kỷ niệm sống động từ quá
khứ, một số nhân vật tăng thêm chuyện phụ. Như Nestor chẳng hạn, lúc nào
cũng sẵn sàng trở lại chiến trường thời niên thiếu giữa người Pylian và
người Epeian. Hoặc như Phoinix gia sư cao niên của Achilleus trong khúc 9
khi đi thuyết phục kể cho tướng quân hay tính tình Meleagros. Như muốn
bày tỏ lòng ngưỡng mộ, thi sĩ ưa ám chỉ huyền thoại đã được tiền nhân đề
cập, tỉ như chuyện Herakles hay chuyện thành Thebes bị bảy anh hùng kéo
tới tấn công. Tình huống thay đổi, kết thúc đột ngột nhiều vô kể, độc giả lạc
trong chuyện hành quân, tấn công, phản công, thắng trận, thua trận nối tiếp
diễn ra tạo ấn tượng có vẻ lộn xộn. Mấy trăm nhân vật, nhiều người trùng
tên. Có hai nhân vật quan trọng tên Aias; hai Opheltios: một Troian,
Euryalos đâm chết (6.20), một Achaian, Hektor hạ sát (11.302); ba Oreste:
một Achaian, Hektor cho về chín suối (5.705), một Achaian, con
Agamemnon (9.142), một Troian, Leonteus phái đi chầu trời (12.193); năm
Chromios: một Achaian, tùy tùng của Nestor (4.295), một Troian, con
Priam, Diomedes bắt ra nghĩa địa (5.160), một chỉ huy người Lykian,
Odysseus kết thúc cuộc đời (5.677), một Troian, Teukros đưa về bên kia thế
giới (8.275), một Troian chỉ huy dưới quyền Hektor và Aineias (17.218).
Đôi khi nhân vật gọi tên qua tên bố đẻ, thậm chí ông nội. Vì thế Achilleus
được gọi là công tử Peleus hoặc Aiacide, hiền điệt Aiakos. Patroklos được
gọi là công tử Menoitios, Diomedes được gọi là công tử Tydeus. Chữ
Atreus hoặc Atreides dùng để gọi cả Agamemnon lẫn Menelaos. Thanh
niên đẹp trai người Troian cuỗm Helen mang về xứ được gọi khi là Pâris,