khi là Alexandros. Ngay cả người Hy-lạp cũng được gọi bằng tên khác
nhau: Danaan, Achaian, Argive.
Chuyển dịch Iliad tôi căn cứ vào nguyên tác xuất bản năm 2003 ở
Cyprus, cùng lúc tham khảo bản dịch tiếng Đức của Eduard Schwartz (thơ
song ngữ Hy-Đức), tiếng Anh của George Chapman (thơ), Theodore Alois
Buckley (văn xuôi), Lord Derby (thơ), Andrew Lang, Walter Leaf, Ernest
Meyers (văn xuôi), E. V. Rieu (văn xuôi), Robert Fitzgerald (thơ), Martin
Hammond (văn xuôi), Richmond Lattimore (thơ), Robert Fagles (thơ), Sa-
muel Butler (văn xuôi), Ennis Rees (thơ), bản dịch trứ danh tiếng Tây-ban-
nha của Luis Segalá y Estalella (văn xuôi), bản dịch tiếng Pháp của Eugène
Lasserre, Paul Mazon, Mario Meunier (cả ba đều văn xuôi). Tôi tự hiểu
muốn trung thực và chính xác người dịch không được phép quên Homer là
thi sĩ tuyệt vời, sử dụng từ ngữ, nhất là động từ như ảo thuật gia sử dụng
pháp kiếm trên sân khấu. Tôi tự hiểu thiếu sót to lớn là người dịch xao lãng
vẻ diệu kỳ trong thơ ông. Và tôi tự hiểu bất luận thế nào người dịch cũng
phải tránh xúc phạm nàng thơ trong thi tập.
Trung thành với nguyên tác qua ý nghĩ vừa kể, tôi quyết định sử dụng
văn xuôi chuyển ngữ thi tập, luôn luôn cố gắng giản dị, sáng sủa, chính xác.
Chính xác là bổn phận đầu tiên của người dịch thận trọng. Tuy nhiên, chính
xác không có nghĩa là nô lệ ngôn từ, mù quáng phục vụ ngữ vựng. Trong
trường hợp Homer chính xác thôi không đủ. Hơn thế, người dịch còn phải
thêm vẻ duyên dáng vào nét trung thực sao cho qua tiếng Việt cũng phô
diễn hương vị hấp dẫn tuyệt diệu của áng thơ biểu lộ tuyệt vời. Muốn dịch
Homer qua tiếng mẹ đẻ ở Anh, ở Pháp, ở Đức, ở Tây-ban-nha, theo chỗ tôi
biết, năm trăm năm qua học giới bốn xứ đã đưa ra nhiều ý kiến có tính cách
hướng dẫn, chỉ định, thậm chí đe dọa, lên án trong khi hàng ngũ dịch giả
bốn xứ không thiếu người sở đắc bút pháp độc đáo, học vấn uyên thâm,
rung động nồng nàn. Theo họ, nhất là Matthew Arnold, muốn đúng với văn
phong, thi tài Homer, thơ hay văn đều cần vừa dịu dàng vừa hùng tráng,
vừa mãnh liệt vừa hồn nhiên, vừa đanh thép vừa mềm mại, vừa diễm tuyệt
vừa thi vị.
