trong lòng dân chúng. Do vậy để tưởng nhớ bất hạnh tương tàn, người cùng
huyết thống phải gánh chịu, truyền thuyết và huyền thoại ra đời, mới đầu
tản mát đó đây, bồng bềnh bất định, về sau bám sát, gắn chặt với tên tuổi
các anh hùng, thế hệ mai sau thay nhau ca ngợi. Tới khi tinh thần quốc gia ý
thức vai trò của mình, ca công, thi sĩ, tu sĩ ra tay thu nhặt, gom góp chất liệu
tạo thành khối lượng văn chương cụ thể.
Khi sáng tác Odyssêy chắc hẳn đầu óc đã chứa hàng lô truyền thuyết và
huyền thoại, thi sĩ chỉ lựa chọn chất liệu cần thiết để xây dựng tác phẩm dự
định. Tác giả Iliad hiểu cặn kẽ, sâu sắc truyền thuyết tản mạn khắp Hy-lạp,
hình ảnh thân thương đối với tâm tư người dân sống trên đó dù họ là
Theban, Pylian, Mycenean hay Argive. Hơn thế, tác giả Iliad và Odyssêy
mặc nhiên cho rằng không những đã biết hai thi tập khán giả thời ông còn
biết truyền thuyết lưu truyền trong dân gian. Chuyện trở về của Odysseus
kể trong Odyssêy là truyền thuyết xuất hiện không biết từ bao giờ trước khi
kết tụ thành thi hệ thành Troa. Khởi đầu rời rạc, về sau quấn quyện, truyền
thuyết biến thành thi phẩm cụ thể nhờ bàn tay nghệ sĩ tài hoa. Iliad là
chuyện bi thương kể lớp lớp thanh niên Hy-lạp dấn thân vào cuộc chiến, vì
chỉ huy trẻ tuổi phẫn nộ trong doanh trại trước thành Troa, nên chịu đựng
biết bao gian lao, cực khổ. Odyssêy là chuyện phiêu lưu trữ tình của người
đứng tuổi trải qua gian truân, nguy hiểm, lưu lạc nhiều năm sau khi thành
ấy sụp đổ, cuối cùng trở về sum họp với gia đình. Chuyện bắt đầu: “Hỡi Thi
Thần, xin kể cho bản nhân hay chuyện người ấy, người trăm phương nghìn
kế, đã cướp phá thành Troa thiêng liêng, sau đó lang thang góc biển chân
trời, gặp nhiều sắc dân, tới nhiều thành phố, hiểu phong tục tập quán của
họ. Người trải qua vô vàn gian truân, lo lắng ngấm ngầm vò xé tâm can khi
lênh đênh trên biển cả, quyết tâm phấn đấu sống còn, cùng lúc ra tay lèo lái
đưa đồng đội về với gia đình, nhưng không thể dù cố gắng hết sức.” Khi
Odyssêy bắt đầu, thành Troa đã sụp đổ, quân vương Priam mãn phần, bầy
con chết hết, doanh trại quân Hy-lạp gần bờ biển bỏ hoang ròng rã mười
năm.
