Lịch sử giai đoạn đó là lịch sử âm thầm, đen tối. Đó là thời gian trường ca
của Homer bắt đầu thai nghén. Nhưng làm thế nào bảo tồn quá khứ
Mycenaean trong thi phẩm? Và nếu bảo tồn thì bảo tồn tới mức nào? Câu
hỏi đơn sơ mà hóc búa. Học giả Tây Âu trả lời ngắn gọn: trường ca sống
được là nhờ bàn tay bà mụ truyền khẩu. Khoảng 1920 qua các cuộc ca hát,
ngâm vịnh, do quan sát hình thức sáng tạo thi ca trực khẩu vẫn thực hiện
thường xuyên trên mấy nước thuộc bán đảo Balkan, nhất là Nam Tư, học
giả trẻ tuổi người Mỹ, ông Milman Parry kết luận trường ca Iliad và
Odyssêy đã được sáng tác, lưu truyền dưới dạng truyền khẩu qua vô vàn thế
hệ trước khi ghi lại thành văn. Theo phương thức sáng tác vừa kể, thi sĩ ca
công từng quen thuộc huyền thoại, truyền thuyết ứng khẩu thành thơ ngân
nga kể chuyện trước khán giả trong sinh hoạt văn hóa giải trí hàng giờ hết
đêm này qua đêm khác. Để lấy cảm hứng đồng thời tạo cảm giác, thi sĩ ca
công thường dựa vào câu, dòng tiền chế, âm vận theo hình thức thi ca quy
ước. Lặp lại câu như ‘Rạng Đông non trẻ, ngón tay ửng hồng’, ‘Poseidon
rung chuyển trái đất’, ‘lời như có cánh bay xa’ chứng tỏ Odyssêy xuất thân
từ thi ca truyền khẩu gồm từ ngữ tiền chế và cú pháp công thức.
Mặt khác, cũng không nên nghĩ thi phẩm không thay đổi, chuyện Homer kể
phản ánh thực trạng sinh hoạt xã hội thời Mycenaean. Thơ truyền khẩu theo
công thức thay đổi theo bản chất và hoàn cảnh. Không những khi kể lại mỗi
loại thay đổi đôi chút, mà vì miếng cơm manh áo thi sĩ ca công còn phải tìm
đủ cách làm vừa lòng khán giả an tọa trước mặt. Cảm hứng dâng cao, thay
lời đổi ý, thi sĩ ca công phải sáng tạo thế giới ý nghĩa đối với khán giả,
không duy trì hay bảo tồn một cách chính xác, cứng ngắc nếp sống thuộc
tiền nhân. Homer đặt chuyện của ông vào thời đại hoàng kim, ấy là quá khứ
xa xôi, ngay cả đối với khán giả thế hệ đầu tiên, bằng cách khéo léo đưa vào
thi phẩm phẩm chất cổ xưa như giao chiến bằng xe, vũ khí bằng đồng đã
biến dạng khỏi thời đại ông sống. Việc ông làm khiến các nhà khảo cổ nại
cớ khẳng định trường ca của ông không phản ánh trung thực thế giới
Mycenaean. Chiến binh trong Iliad và Odyssêy chiến đấu như thời Homer:
đi bộ, ném thương, cận chiến rút kiếm đâm chém. Khi bước lên xe ra chiến
