SỬ TRUNG QUỐC - Trang 103

đức kinh thuộc vào hàng lí thú, hấp dẫn nhất trong lịch sử tư tưởng nhân
loại, nhưng nhiều chữ rất khó hiểu. Nó chỉ gồm 5.000 chữ mà từ xưa tới
nay có không biết bao nhiêu bản chú thích, bao nhiêu bản dịch (riêng ở
phương Tây đã có 80 bản), không bản nào giống bản nào, ai muốn hiểu sao
thì hiểu.
Vậy mà chúng ta không biết được điều gì chắc chắn vế đời Lão Tử cả, ngay
cả tên ông nữa, cũng vậy, và chúng ta đành tạm gọi “ông thầy già” đó (Lão
Tử) là họ Lí, tên Nhĩ. Không biết chút gì về đời sống của ông, sanh ở đâu,
chết ở đâu, hồi bao nhiêu tuổi, có thực là giữ thư viện cho nhà Chu không?
Có chán đời rồi qua cửa Hàm Cốc để đi về phương tây không? Còn tập Đạo
Đức Kinh có thực của ông viết không? Hoàn toàn bí mật. Cũng đành tạm
nhận rằng ông sinh trên 100 năm sau Không Tử, khoảng 50 năm sau Mặc
Tử - chứ không phải trước Khổng Tử mấy chục năm như Tư Mã Thiên
chép - còn tập Đạo Đức Kinh xuất hiện vào thế kỉ IV hay III trước Tây lịch,
mà phần chính là tư tưởng của ông, mặc dầu có nhiều chỗ do người đời sau
thêm vào.
Ông là người khởi xướng vũ trụ luận ở Trung Hoa, nên địa vị của ông rất
quan trọng. Khổng và Mặc đều tin trời, Lão thì cho rằng trước khi có trời
đất còn có cái gì nữa, cái đó mới thật là nguyên thủy của vạn vật.
Cái gì đó “trộn lộn mà thành”, “lằng nhằng không dứt”, “thấp thoáng mập
mờ, không có hình trạng”, bên trong “sâu thẳm tối mù”, không biết gọi nó
là gì, tạm gọi nó là đạo. Khi chưa thành hình thì Đạo là Vô, hiển hiện dưới
hình thức rồi thì nó là Hữu. Đạo sinh ra một, một sinh hai, hai sinh ba, ba
sinh vạn vật; câu này ai muốn hiểu sao thì hiểu, ta chỉ cần nhớ rằng Đạo
sinh ra muôn vật. Rồi phải có cái gì để nuôi nấng muôn vật nữa, cái đó ông
gọi là Đức. Đạo Đức Kinh là kinh giảng về cái Đạo, cái Đức đó chứ không
có nghĩa là giảng về đạo đức, về luân lí. Ta thấy vũ trụ luận của Lão không
có chút gì là thần bí, hơi có vẻ như khoa học đời sau nữa.
Từ vũ trụ quan mới mẻ đó ông tạo nên một nhân sinh quan độc đáo. Chúng
ta đều từ Đạo, tức từ thiên nhiên sinh ra, rồi chết lại trở về Đạo, thì nên
sống theo thiên nhiên. Sống theo thiên nhiên là phản phác, trở về chất phác.
Triết gia nào cũng trọng trí thức. Ông cho rằng dân khó trị, con người hư