SỬ TRUNG QUỐC - Trang 122

chiến, vẫn thường quấy nhiễu, uy hiếp họ nhiều lần, chinh phục được họ
nữa; luôn luôn họ phải gian nan chống đỡ và chính vì vậy mà họ mở mang
thêm được đất đai như đời Hán. Có thể nói lịch sử đế quốc Trung Hoa là
lịch sử tranh chấp giữa người Hán và người Hồ (các rợ).
Nên nhớ thêm điểm này nữa, ở trên tôi đã nói qua: chế độ quân chủ của
Trung Quốc thường bị cái họa ngoại thích và hoạn quan mà phương Tây
không có. Ngay từ thời Tây Chu, hễ nhà vua còn nhỏ hoặc nhu nhược, nhất
là hoang dâm, thì anh em, họ hàng của hoàng hậu hoặc thái hậu, lập bè
đảng để cướp ngôi báu; từ đời Hán triều đình có thời đã phải dùng bọn
hoạn quan để trừ ngoại thích, do đó hoạn quan lộng quyền, sĩ phu và hoạn
quan thanh toán lẫn nhau. Thời nào mà ngoại thích và hoạn quan liên kết
với nhau thì triều đại tất sụp đổ.
*
3. Dưới đây là bảng các thời thịnh suy, thống nhất và phân tranh của Trung
Hoa từ đầu Hán tới cuối Thanh.
Như mọi dân tộc khác, dân tộc Trung Hoa mà sử thường gọi là người Hán
cứ một thời thịnh lại tới một thời suy.
Suy ít thì trong nước chia làm nhiều địa phương tự trị chống đối nhau.
Suy nhiều hơn thì bị các rợ Bắc và Tây (tôi gọi chung là người Hồ) chiếm
một phần, có khi trọn phương Bắc, tới sông Dương Tử.
Suy cùng cực thì bị mất luôn chủ quyền trong một hay nhiều thế kỉ
Xét chung thì người Hán mạnh nhất ở đời Hán, Đường; đời Tống đã bắt
đầu suy (mặc dầu văn minh rực rỡ); từ đời Nguyên trở đi dân tộc Hán suy
nặng: trong non 6 thế kỉ rưỡi thì mất chủ quyền về Mông Cổ và Mãn Thanh
trên 3 thế kỉ rưỡi. Trái lại đế quốc Trung Hoa thì nhờ Mông và Mãn mà
bành trướng thêm.
Vì vậy tôi chia thời đế quốc quân chủ Trung Hoa làm hai giai đoạn:
- giai đoạn Hán thịnh, Hồ còn yếu (từ Hán đến Tống).
- giai đoạn Hán suy, Hồ mạnh lên (từ Nguyên tới Thanh).