SỬ TRUNG QUỐC - Trang 15

phân nữa! Hàng triệu người chết đói. Sau đó bệnh dịch hoành hành, họ
cũng chết như rạ. Thật khủng khiếp. Người ta bán em gái, con gái để lấy
một chén gạo.
Miền Nam cũng ít bị hạn hơn miền Bắc vì đây thuộc về miền có gió mùa,
mưa nhiều không thiếu nước, trồng lúa gạo được.
Dương Tử còn hơn Hoàng Hà ở điểm tàu bè, thuyền lưu thông quanh năm
được (mùa nắng Hoàng Hà ở hạ lưu cạn quá, lòng sông phơi cát lên) trên
ba ngàn cây số, thành một dòng huyết mạch nuôi sống non mười tỉnh của
Trung Hoa.
*
Cũng như nước ta, cho tới nay Trung Hoa thiếu kim loại, vàng, bạc, sắt,
đồng, mặc dầu núi của họ có thể có nhiều khoáng sản. Theo Eberhard trong
Histoire de la Chine, thời nào họ cũng thiếu đồng, và từ khi họ dùng để đúc
tiền thì ai có đồ đồng cũng có thể đem đến lò đúc để đúc tiền được. Vì thiếu
đồng nên trong dân gian ít có đồ đồng mà dân chúng thường dùng đồ gốm;
có thể đó là một nguyên nhân khiến cho nghề làm đồ sành,đồ sứ ở Trung
Hoa phát triển mạnh.
Trung Hoa nghèo hơn ta về ruộng muối. Vì tỉ số chiều dài bờ biển so với
diện tích kém ta mà khí hậu lại lạnh hơn ta. Do đó muối rất quý, triều đình
sớm giữ độc quyền làm muối từ đời Hán, mà thương nhân buôn muối làm
giàu rất mau.
Nhưng họ hơn tất cả các dân tộc khác là biết trồng dâu nuôi tằm, dệt lụa, từ
3 - 4 ngàn năm trước, và những đồ tơ lụa gấm vóc của họ hồi đầu kỷ
nguyên Tây lịch chở qua châu Âu bán đắt hơn vàng.

3. Nhưng thống nhất nhờ chữ viết
So với Ấn Độ, Âu Châu, Trung Hoa rất thống nhất, từ đời Hán, trên 2.000
năm trước đã là một đế quốc lớn, mà đế quốc đó đã không tan rã, lại còn
bành trướng thêm vì Hán hóa được các dân tộc đã trong nhiều thời chiếm
được nó.
Nó được ổn định, giữ được nền văn minh đặc biệt của nó cho tới đầu thế kỷ
của chúng ta, nhờ: