SỬ TRUNG QUỐC - Trang 161

Chính sách của Ngô là hòa bảo với Thục, thỏa hiệp với Ngụy, đứng ngoài
xem hai bên choảng nhau, nhưng vẫn phòng ngự cẩn thận, không cho quân
Ngụy xuống Nam, quân Thục qua Đông.
Nhờ chính sách đó, Ngô được yên ổn, kinh tế khá lên, nông nghiệp tiến bộ,
thương mại phát đạt, đất đai mở mang (dân tộc mình (V.N) thời này lệ
thuộc nhà Ngô, và danh từ: “thằng Ngô” để chỉ người Tàu từ đó mà ra).
Ngô đóng thêm tàu, cất thêm đường sá, đào thêm kinh, kinh đô (Kiến
Nghiệp) đông đúc, thành một trung tâm văn minh.
Nhưng về sau các vua Ngô tư cách tầm thường, Thục bị Tư Mã Chiêu diệt
rồi, thì thế của Ngô hóa lung lay. Con Chiêu là Viêm ép vua Ngụy nhường
ngôi cho (như trước kia Tào Phi đã ép Hán), lên ngôi Hoàng đế khai sáng
nhà Tấn, trong mười mấy năm đầu còn lo củng cố địa vị, khi vững vàng rồi
mới đem quân phạt Ngô, và vua Ngô xin hàng (280).

Ngụy
Tình thế Ngụy ở phương Bấc cũng không tốt đẹp gì lắm. Miền Bắc lả miền
giàu nhất: cánh đồng Sơn Tây, nhất là cánh đồng ở phía Lạc Dương phì
nhiêu và đông dân thật đấy, nhưng sau những năm loạn lạc cuối đời Hán,
miền đó bị tàn phá nặng. Đế quốc Hán mất đi miền nam và tây nam, còn lại
miền Trung Á, nhưng miền này là gánh nặng của Ngụy vì Ngụy phải đóng
quân ở đó, rất tốn tiền.
Lại thêm triều đình Ngụy đông và xa xỉ như triều đình Hán mặc dầu nguồn
lợi đã giảm theo với đất đai. Nhất là Ngụy phải nhờ 19 bộ lạc Hung Nô
giúp quân, ngựa để chống với Thục, Ngô, nên phải thưởng cho họ đất làm
ruộng, tiền bạc.
Khi còn Tào Tháo thì Ngụy mạnh nhất. Đọc truyện Tam Quốc chúng ta
thấy ông ta là một nhân vật rất nhiều thủ đoạn. Ông lần lần lấn quyền của
Hiền đế, tự phong là thừa tướng, bỏ các chức tam công đi, mọi việc tự ý
quyết định lấy như một hoàng đế chuyên chế, sau tự xưng là Ngụy vương,
không hiểu sao ông không chiếm ngôi ngay của Hiến đế mà để cho con làm
việc đó sau khi ông chết rồi.
Nhưng các sử gia đều phải nhận rằng ông đa tài: về quân sự, đương thời