SỬ TRUNG QUỐC - Trang 169

319 đời Nguyên đế (Đông Tấn), Thạch Lặc (Hung Nô) xưng Triệu vương,
năm 383 đời Hiếu Võ đế (Đông Tấn), Tiền Tần (của Phù Kiên) cử binh
xâm chiếm (Đông Tấn) bị Tạ Huyền đánh tan ở sông Phì...
Chúng tôi đã theo các học giả Pháp Eberhard và Lombard, chia thời “tan rã
đầu tiên của đế quốc” làm ba giai đoạn: Tam Quốc, Tây Tấn (thời thống
nhất rất ngắn, không đáng kể), và Nam Bắc Triều, nên không thể để nhà
Ngô thời Tam Quốc vào thời Nam Bắc Triều được vậy thì Nam triều chỉ
còn 5 triều đại. Eberhard chắc muốn giữ tên Lục Triều trong sử Trung Hoa
nên vẫn kể nhà Ngô. Lombard thì không.
*
Dưới đây tôi chỉ chép đại vắn tắt về một số nhân vật Ngũ Hồ kiệt hiệt và
những biến cố lớn xảy ra ở Bắc triều trước, rồi Nam triều sau, vì nếu chép
hết thì rất rườm rà mà chỉ thêm rối. Muốn vậy tôi phải bỏ một số đông các
triều nhỏ.

2. Bắc triều
Hậu Triệu. Ở cuối tiết B, tôi đã nói họ Lưu (gốc Hung Nô) Lưu Uyên và
con là Lưu Thông, diệt được Tây Tấn năm 326, dùng quốc hiệu Triệu,
trong sử gọi là nhà Tiền Triệu.
Trong số tướng của họ Lưu, có một người Hung Nô tên là Thạch Lặc, vốn
là nô lệ của Tây Tấn, sau trốn thoát, nhờ có tài, lần lần thành tù trưởng một
bộ lạc Hưng Nô, theo Lưu Uyên, trở về Trung Quốc, đánh khắp miền Bắc,
năm 310 tàn sát 10 vạn người Hán, trong số đó có 48 vị vương của Tấn
trong khi họ họp nhau đưa đám tang một người trong bọn họ. Từ đó uy thế
của ông ta tăng lên, có sự xích mích với Lưu Thông. Thông, như cha mình,
muốn tổ chức triều đình theo mẫu Trung Hoa; Lặc trái lại, cương quyết giữ
truyền thống du mục, chê không thèm chiếm những miền ông ta đã dẹp
được mà trở về các cánh đồng cỏ ở Bắc, để lâu lâu lại xua quân qua tàn
phá, cướp bóc. Một số người Hung Nô thích cuộc sống mạo hiểm đó,
không chịu được cảnh tù túng ở triều đình lộng lẫy của họ Lưu, bỏ họ Lưu
mà theo Thạch Lặc. Người Hung Nô vẫn chỉ trọng những tù trưởng anh
húng, mà Lưu Thông thì tư cách tầm thường, bị nhiều kẻ dưới khinh. Rốt