SỬ TRUNG QUỐC - Trang 186

c. Thơ
Đời Ngụy có ba cha con Tào Tháo và một nhóm thi nhân mà Tháo nâng đỡ,
nhóm Kiến An thất tử. Thơ của họ phần nhiều là những bài hành ca được,
ngắn thì bốn câu, dài thì vài ba chục câu. Số chữ mỗi câu có thể là 4, 5, 7
có khi một hai câu 7 xen với những câu 5 chữ.
Thơ Tào Tháo có giọng bi tráng, trầm hùng, như bài Khổ hàm hành.
Tào Phi có giọng phong lưu, nhàn nhã, còn Tảo Thực em của Phi vì tâm sự
u uất, nên lời thơ diễm lệ nhưng buồn. Trong nhóm thất tử, nên kể Trần
Lâm và Vương Sán tả những cảnh thê thảm trong xã hội, lời bình dị mà
thấm thía, như bài hành Ấm mã trường thành quật của Trần.
Thời đó có một nữ sĩ tài hoa mà mệnh bạc, Sái Diễm: bài Bi phẫn thi tả nỗi
long đong của nàng, lời cực thống thiết.
Cuối đời Ngụy có nhóm Trúc Lâm thất hiền mà tôi đã giới thiệu lối sống
phóng đãng. Họ thích đạo Lão, chán việc đời, thơ toàn một giọng than thở
thói đời bạc đen (Nguyên Tịch), và hơi có giọng triết lí.
Qua đời Tây Tấn, họ Tư Mã trọng văn thơ nên thơ khá thịnh nhưng không
có thiên tài. Đa số chi lo chuốt lời cho đẹp, du dương, như Phan Nhạc (rất
đẹp trai), Lục Cơ, rất ít nhà có hùng khí như Tả Tư.
Nam Triều, đời sống ở miền Nam yên ổn, nhàn nhã nên thơ văn rất thịnh,
phong trào duy mĩ phát triển mạnh, đánh dấu một thời rực rỡ của văn học
Trung Hoa.
Nhưng thi nhân nổi tiếng nhất, Đào Tiềm (365-427) lại không chủ trương
duy mĩ. Ông tự là Uyên Minh, hiệu là Ngũ Liễu tiên sinh, nhà nghèo, ba lần
làm một chức quan nhỏ rồi chán cảnh luồn cúi, trả áo mão cho triều đình,
về vườn ẩn cư, viết bài Qui khứ lai từ (đã được Từ Long dịch ra tiếng Việt),
rồi từ đó sống một cuộc đời bình dân, yêu cúc, thích rượu, thích thiên nhiên
nên thường vịnh thiên nhiên. Thơ ông có giọng siêu trầm, bạt tục, lời bình
dị, điềm đạm, mà thú vị, nhất là những bài tả cái vui điền viên, đương thời?
không ít người chú ý (vì không hợp với phong trào duy mĩ), nhưng đời sau
ai cũng phải nhận rằng khoảng 400 năm trời Nam Bắc Tiều, không ai sánh
với ông được. Tô Đông Pha đời Tống rất quí ông.
Sau ông tới Tạ Linh Vận (385-433) cũng yêu thiên nhiên, lập ra một phái