SỬ TRUNG QUỐC - Trang 195

Hay tin đó, Lí Uyên mới bắt vị hoàng đế 13 tuổi ở Tràng An thoái vị và
nhường ngôi cho mình. Ông lên ngôi, hiệu là Đường Cao Tổ, phong cho
con trưởng Kiến Thành, làm thái tử; cho Thế Dân làm Tần vương, và một
người em của Thế Dân, Nguyên Cát làm Tề vương. Trong ba người đó, Thế
Dân có tài hơn cả, Nguyên Cát cũng khá, kém nhất là Kiến Thành. Còn một
người con gái giỏi võ nghệ nữa, sau giúp cha và anh được vài việc.
B. NHÀ ĐUỜNG (618-906)
1. Thời thịnh trị: Thái tôn
Dẹp hết loạn
Lí Uyên xưng đế thì các hào kiệt khác cũng xưng vương, nếu không xưng
đế. “Xã hội thời đó là một xã hội mạo hiểm, đầy những chiến đấu gan dạ và
những cuộc chinh phạt phiêu lưu... Người ta coi vận mạng như cuộc đỏ đen
trong một canh bạc lớn mà đấu mưu đấu trí với nhau.” (Lâm Ngữ đường).
Thế Dân là một trang hào kiệt như vậy. Khi đã thúc cha nổi loạn, xưng đế
mà cha bất lực, thì thanh niên đó phải chiến thắng các hào kiệt khác mà
thống nhất Trung Quốc, đem giang san về cho họ Lí, và chàng thành công,
đã cứu văn minh Trung Hoa khỏi sụp đổ mà còn rực rỡ hơn nữa. Sử gia nào
cũng nhận ra 3 điểm cao nhất của văn minh Trung Hoa là đời Chu, đời Hán
và đời Đường. Danh từ “người Đường” cũng thông dụng như danh từ
“người Hán” để chỉ người Trung Hoa. Chính người Trung Hoa thời gần đây
còn thừa nhận là “thoòng dần” (Đường nhân).
Chàng cưỡi ngựa, bắn cung rất giỏi, có tài cầm quân, biết lợi dụng thiên
thời, địa lợi, mà lại rất can đảm, luôn luôn tính những việc nguy hiểm nhất,
khi tấn công thì như vũ bão, nhất là biết lựa người và dùng người, không
ngại dùng kẻ thù cũ đã đầu hàng mình. Có lần cha tính giết Lí Tĩnh vì một
mối hận riêng nào đó Lí Tĩnh la lên: “Ông muốn đem thái bình cho quốc
gia và cứu nhân dân mà việc đầu tiên của ông là giết một người vô tội để
trả một mối thù riêng!”, Thế Dân thấy vậy, xin cha tha cho Lí Tĩnh, và sau
Lí Tĩnh thành một tướng danh tiếng của nhà Đường. Vì vậy mà các tướng
sĩ đều phục chàng, và mới 18 tuổi, chàng đã nắm hết binh quyền trong tay,
thu phục được nhiều tướng tài, tận tâm với chàng như Lí Tĩnh, Uất Trì
Kính Đức, Tần Thúc Bảo, Lưu Văn Tĩnh...