SỬ TRUNG QUỐC - Trang 196

- Trong những năm 618-620, Thế Dân bình phục được hết miền Tây Bắc
Trung Hoa, thắng một trận lớn ở Sơn Tây.
- Hai năm 620-622, Thế Dân chuyển quân qua phía Đông, đánh Trịnh
Vương là Vương Thế Sung ở Lạc Dương (Đông Kinh), để tiến tới Sơn
Đông. Vương Thế Sung bị vây trong thành mấy tháng, quân dân đều đói,
sai người cầu cứu với Hạ vương là Đậu Kiến Đức. Khi hay tin, Đậu đem 30
vạn quân tới cứu Lạc Dương, các tướng của Thế Dân ngại không chống nổi
cả hai mặt, muốn rút quân vây Lạc Dương về, Thế Dân cương quyết không
nghe, chỉ rút một phần nhỏ (3.500) thôi, còn phần lớn vẫn để lại bao vây
Lạc Dương; và dùng 3.500 quân đó với 1 vạn quân trong đồn Tị Thủy ở
gần Lạc Dương để chống với 30 vạn quân của Đậu Kiến Đức và nhờ chiến
thuật táo bạo, thần tốc, đánh phá những đoàn tiếp tế lương thực của Đậu, tỉa
lần địch, lợi dụng lúc địch mỏi mệt, mà bất thần tấn công, đại phá được
quân của Đậu, bắt sống được Đậu, trói Đậu, đưa về thành Lạc Dương cho
Vương Thế Sung thấy. Vương và Đậu nhìn nhau khóc ròng. Vương phải
đầu hàng. Quân Thế Dân vào chiếm thành, không giết một người dân. Vậy
là chỉ trong một trận mà Thế Dân thắng được hai nước Trịnh và Hạ, làm
chủ được trọn Hoa Bắc. Pitzgerald trong cuốn Li Cho-min, uniricateur de la
Chine (Payot - 1935) cho rằng trận Tị Thủy đó (Tị Thủy là một chi nhánh
nhỏ của Hoàng Hà, gần Lạc Dương) đáng kể là một trong những trận quyết
định trong lịch sử thế giới, vì nhờ trận đó mà nhà Đường mới vững, thống
nhất được Trung Quốc, và văn minh Trung Quốc mới phát triển được rực
rỡ.
- Vậy là Thế Dân đã bình định xong Hoa Bắc. Chỉ còn Hoa Nam. Hoa Nam
có hai tiểu vương, một làm chủ phía Tây, một làm chủ phía Đông ở Nam
Kinh.
Nhà Đường đã chiếm được Tứ Xuyên ở thượng lưu sông Dương Tử. Thế
Dân sai Lí Tĩnh dùng thuyền chở quân, từ Tứ Xuyên đổ xuống một cách
bất ngờ, vua nước Lương ở phía Tây phải đầu hàng. Rồi thừa thế, quân Lí
Tĩnh xuôi dòng chiếm nốt Nam Kinh (622).
Sau đó chỉ còn phải dẹp những bọn phản loạn nhỏ, và từ năm 625, Trung
Quốc lại được hưởng một cảnh thanh bình, thống nhất dài khoảng 130 năm