SỬ TRUNG QUỐC - Trang 197

để phát triển văn minh và nghệ thuật.
Mở mang bờ cõi.
Suốt 3.000 năm, từ đời Chu cho tới đời Thanh, các dân tộc du mục ở phía
Bắc và phía Tây thời nào cũng là cái họa mà dân tộc Trung Quác phải đề
phòng. Hễ Trung Quốc mạnh thì họ thuần phục và để yên, không quấy phá;
lúc nào Trung Quốc yếu thì họ lại vượt Trường thành mà xâm nhập. Chỉ tới
thời cận đại, họ tiến bộ, theo văn minh nông nghiệp, Hán hóa rồi, không
còn là du mục nữa thì Trung Quốc mới được yên.
Vì vậy nhà Đường tuy đã làm chủ hết Hoa Bắc, vẫn phải đối phó với các rợ
Đột Quyết (Thổ Nhĩ Kì ). Thời đó có Đông Đột Quyết, từ sa mạc Qua Bích
(Gobi) tới cuối biên giới phía đông của Trung Hoa, và Tây Đột Quyết ở
Trung Á, phía bắc Thiên San. Ngoài ra còn rợ Thổ Cốc Hồn ở miền Thanh
Hải, đông bắc Tây Tạng.
Thế Dân phải đối phó với Đông Đột Quyết trước hết. Ông cũng dùng chính
sách của Hán Võ đế, vừa tấn công vừa dùng mưu để chia rẽ các bộ lạc lớn
ở biên giới, thu phục một số làm phên dậu che chở Trung Hoa. Năm 626,
một Khả hãn[1] (tức vua) Đông Đột Quyết, tên là Đột Lợi, hiếu chiến, đem
quân xâm nhập Trung Hoa, tới sông Vị, cách Tràng An 16 cây số. Thế Dân
phi ngựa tới trại Đột Quyết, chỉ dắt theo sáu viên tướng để điều đình với
Đột Lợi. Nhiều người can đừng mạo hiểm như vậy, ông không nghe, cho
rằng nếu mình tỏ ra khinh thường Đột Quyết thì chúng không dám tấn công
mình, vì chúng ở xa các cánh đồng cỏ, bất lợi cho chúng. Quả nhiên khi
thấy ông tới, tướng Đột Quyết ngạc nhiên, tưởng ông đã đặt nhiều quân
phục kích ở chung quanh, hoảng sợ, xuống ngựa để tiếp ông. Ông quay trở
về, chiều phái một sứ giả đến điều đình với Khả hãn Đột Lợi. Và hôm sau,
ông với Đột Lợi, kí một minh ước trên cầu sông Vị, giết một con ngựa
trắng để cúng thần, đúng theo tục Đột Quyết. Đột Lợi rút quân về và minh
ước được tôn trọng một thời gian.
Năm 629, Đột Lợi lại cho quân cướp phá biên giới, như vậy là xé minh
ước. Thế Dân (lúc này đã lên ngôi vua, hiệu là Thái Tôn) mới sai Lí Tĩnh
đem 10 vạn quân vượt Trường thành, tấn công Đột Quyết tại sào huyệt.
Quân Đường đại thắng, giết được 10 vạn quân địch, bắt được 10 vạn tù