tranh ngôi với nhau.
Vụ đó là một vết đen trong đời Thế Dân. Chẳng những anh và em ông bị
ông giết, mà theo lệ, cả 5 đứa con trai của anh và 5 đứa con trai của em
cũng bị xử tử nữa, sợ sau này chúng trả thù cho cha!
Kiến Thành chết rồi, Cao tổ truyền ngôi cho Thế Dân, năm đó 26 tuổi, mà
lên làm Thái Thượng hoàng được một năm rồi chết. Thế Dân lên ngôi (627-
650), gần cuối đời, phải thấy cảnh chính thái tử của ông làm phản ông,
muốn giết ông để cướp ngôi. Hắn chắc có dòng máu rợ Hồ trong huyết
quản, không chịu học hành, chỉ thích sống đời du mục, dựng lều trong vườn
cấm, cùng với một bọn lưu manh cướp bóc dân chúng nào cừu, nào rượu
(chứ không chịu mua), đem về nhậu nhẹt, hát những bài hát Hồ. Nhiều đại
thần khuyên Thái tôn truất ngôi thái tử của hắn mà đưa người con khác lên,
nhưng ông không chịu, cứ giữ đúng tôn pháp nhà Chu, chỉ con cả của dòng
vợ chính mới được nối ngôi. Sau hắn nghe lời bạn xúi giục, âm mưu giết
cha để cướp ngôi mà mau được sống theo ý mình. Âm mưu bị lộ, Thái tôn
không nỡ giết, chỉ đày đi Tứ Xuyên, năm sau hắn chết tại đó. Ông đưa Lí
Trị lên làm Thái tử, sau thành Cao tôn. Ông này hiền lương, nhưng nhu
nhược, quyền hành vào cả tay Võ hậu, một người đàn bà dâm loạn mà
thông minh, khiến cho nhà Đường nghiêng ngửa suýt mất.
Chính trị
- Thời nông nghiệp, bất kì dân tộc nào cũng cho nghề nông là căn bản. Phải
tự túc về lương thực trước đã. Ngũ cốc có dư thì nước mới giàu được, thiếu
thì không thể mua của nước ngoài được vì phương tiện chuyên chở rất khó,
dân sẽ đói và sẽ nổi loạn. Cho nên sau một thời gian loạn lạc, ông vua sáng
nghiệp nào cũng nghĩ ngay đến việc ban ruộng đất cho dân cày, khuyến
nông, giảm thuế.
- Cao tổ cũng tố chúc lại triều đình, sửa đổi quan chế, nhưng công việc này
đến thời Thái tôn mới tiến mạnh. Các sử gia Trung Quốc đều cho Thái tôn
là một vĩ nhân, cầm quân đã giỏi mà trị nước giỏi hơn nữa. Ông hơn Hán
Võ đế, sáng suốt mà đại độ, không độc tài. Chỉ có mỗi một điều ân hận là
bắt buộc phải giết anh để lên ngôi.
Đức quí nhất của ông là biết lựa người, dùng người và nghe lời can gián.
