được chế độ đó chắc phải thích lắm.”
Giáo dục.
Đời Tùy có các cơ quan giáo dục từ trung ương tới châu, huyện. Thái tôn
cũng theo tổ chức đó, lập Sùng văn quán, Hoàng văn quán ở kinh đô
chuyên dạy con quí tộc, đại quan liêu; ngoài ra lại lập các trường Quốc tử
học, Đại học, Tứ môn học: Thư học, Luật học, Toán học, Đạo học, chủ yếu
để đào tạo các chuyên viên, kĩ thuật gia. Ông suy tôn Nho giáo, khắc kinh
và thư của đạo Nho lên bia đá. Ông lại mở Hoằng văn điện chứa 2 vạn
quyển sách để học sĩ giảng cứu.
Văn hóa thời ông rất phát đạt. Các nước Nhật Bản, Cao Li, Thổ Phồn (Tây
Tạng), Cao Xương (Tân Cương ngày nay) đều phái con em qua Tràng An
du học. Nhật chịu ảnh hưởng nặng của Trung Hoa, có thể nói là Hoa hóa, từ
thời đó.
Binh chế.
Tráng đinh phải làm lính làng mỗi năm một tháng. Ở biên cương quân lính
phải đóng luôn 3 năm, có thể xin ở lại nhiều kì; họ thường phục vụ suốt đời
dưới quyền một ông tướng.
Cải cách pháp luật.
Thái tôn phỏng theo luật đời Tùy mà cho soạn một bộ luật mới gồm 12
phần: danh lệ (tức nguyên tắc tổng quát); vệ cấm (hình pháp về cung điện
và các cửa ải); chức chế (về quan lại); hộ hôn (về hộ tịch, hôn nhân); đạo
tặc; đấu tụng; trá ngụy; tạp lục...
Có lệ có thể dùng đồng (để đúc tiền) mà chuộc tội, ví dụ bị tội đày xa 3.000
dặm thì chuộc bằng 120 cân đồng; nhưng 10 tội nặng (thập ác) như mưu
phản, đại bất kính, bất hiếu... thì không được chuộc.
Lại có lệ giảm hình hay miễn hình cho những người trong hoàng tộc, những
người tay chân cố cựu của Hoàng đế, những người có đức hạnh lớn, có tài
năng lớn, có công lao lớn, những đại thần từ tam phẩm trở lên.
Khi Thái tôn mất, thái tử là Cao tôn lên nối ngôi, ban hành lệnh đại ân xá,
thì vị thượng thư bộ Hình tâu rằng trong toàn quốc chỉ có 50 người bị tù và
hai người bị xử tử. Điều đó chúng ta ngày nay khó tưởng tượng nổi. Sử gia
Trung Hoa khen đời Thái tôn thịnh trị như đời Nghiêu, Thuấn, không phải
