SỬ TRUNG QUỐC - Trang 248

mà ở trong cung thường mặc áo vải giặt đi giặt lại. Có kẻ dâng ông hai
mươi tám con hến bể, tính cả phí tổn chở chuyên thì mỗi con giá một ngàn
đồng tiền (đồng tiền thời đó chắc đã phá giá), ông lắc đầu " gắp một con mà
hao một ngàn đồng, ta chẳng kham nổi".
Một số đại thần cũng tốt như ông, như quan tư giám Phạm Trọng Yêm, một
nhà nho có đức và một nhà văn nổi tiếng. Phạm không cho vợ con được
mặc đồ tơ lụa, và mỗi bữa cơm chỉ dọn một món thịt, trừ khi có khách. Ông
tìm mọi cách rút bớt các tiêu pha, tiết kiệm ngân quỹ, thấy thuộc viên kẻ
nào bất tài thì ngoặc trên đầu họ một nét bút rồi bãi chức. Một viên đồng
liêu thấy vậy, trách ông một nét bút mà làm cho cả gia đình người ta phải
phát khóc. Phạm điềm nhiên đáp: "Thà một gia đình khóc, chẳng hơn là
một nước mà khóc ư?" Rồi lại tiếp tục ngoặc, ngoặc nữa. Nhưng nguy cơ
lớn quá, phương pháp tiết kiệm đó không đủ để cứu vãn được, khác chi một
gáo nước đổ lên một bãi cát.
Nhân Tôn băng, Anh Tôn nối ngôi được 3 năm rồi cũng băng. Tới Thần
Tôn (1065-1085). Ông vua này cũng tốt, biết lo việc nước và thương dân.
Có lẽ chính vì nghèo mà nhà Tống được nhiều ông vua khá, nếu không có
tài thì cũng có lòng, có tư cách, chỉ có vài ông xa xỉ, dâm đãng, không có
một ông nào tàn bạo. Đời Bắc Tống là đời duy nhất trong lịch sử Trung
Hoa không có cái hoạ ngoại thích và hoạn quan.
4. Cuộc biến pháp của Vương An Trạch.
Chỉ có mỗi một người, Vương An Trạch, là có sáng kiến và hùng tâm nghĩ
tới việc biến pháp để cho quốc gia mau phú cường. Do một sự ngẫu hợp kỳ
dị, trong lịch sử Trung Hoa đã có một người có chủ trương giống ông, sinh
trước ông khoản ngàn năm mà cùng một họ với ông, Vương Mãng.
Đọc lịch sử đời Hán chúng ta thấy Võ đế đã thử biến pháp để cho nước
mau giàu nhưng ông không kiên trì, bỏ nữa chừng. Rồi Vương Mãng biến
pháp mạnh hơn, lâu hơn, có chương trình đàng hoàng mà thất bại. Bây giờ
Vương An Trạch rút kinh nghiệm của người trước, tính toán kỹ hơn, có tổ
chức hơn, có cả một đảng được vua cho phép hành động.
Họ Vương (1021-1086), tự là Giới Phủ, quê ở Giang Tây, rất thông minh,
có tài mà cũng thật kỳ cục. Thiếu thời đã nổi tiếng. Chỉ đọc sách qua một