SỬ TRUNG QUỐC - Trang 342

- Văn đàn đời Minh bị hai phong trào chi phối:
- Trong hai thế kỷ đầu là phong trào phục cổ: đời Nguyên, cựu học bị đàn
áp bao nhiêu thì bây giờ nó lại phát lên mạnh bấy nhiêu.
Nhưng phong trào ấy không giống phong trào phục cổ ở đời Đường , Tống;
văn nhân đời Minh chỉ mô phỏng cổ nhân mà thiếu tinh thần sáng tác.
Hồi đầu còn kha khá, có ít bài sánh được với cổ văn các đời trước, như bài
" Tống Thiên Thai Trần Đinh Học tử của Tống Liêm, " Mại Cam Giả Ngôn
" của Lưu Cơ, " Thâm Tự Luận " của Phương Hiếu Nhụ, " Tượng Tử Kí "
của Vương Thủ Nhân ( Vương Dương Minh), Trương Lương Đình Ký "
của Qui Hữu Quang. Cảm động nhất là bài " Ế Lữ Văn " của Vương Thủ
Nhân.
Vế sau văn nhân chỉ tranh biện nhau về chủ trương nên bắt chước đời nào :
Tần, Hán, hay đường, Tống.
Trong đời Minh thịnh nhất là lối văn bát cổ ( tám vế): Mỗi v bài có tám
đoạn ( phá đề, thừa đề, khởi giảng, đề tỉ, hư tỉ, hậu tỉ đãi kết) ( 1) và lối đó
dùng để tuyển nhân tài trong cáx kỳ thi, mới đầu không dùng thể biền ngầu,
sau bắt buộc phải dùng thể đó, bó buộc ngưòi viết quá, lưu hại đến ba, bốn
thế kỷ sau. Nước ta theo họ và gần đây còn nhiều nhà văn đua nhau dùng
thể đó.
- Đến giữa đời Minh, một phong trào lãng mạn xuất hiện, cầm đầu là
Đường Dần , Chúc Doãn Minh và vợ chồng Dương Thận. Họ phóng túng,
đắm đuối trong thi tửu đến thành cuồng , và tận lực dùng lối văn tài tử để
phụng sự cái mỷ. Người ta cho rằng cái hại dó do họ hiểu lầm triết lý của
Lý Trí (tự Trác Ngô) , một môn đồ của Vương. Lý chủ trương thuyết tự
nhiên, cứ theo lòng mình, không chịu một sự bó buộc nào. Sử chép có hằng
chục triệu theo Lý như mê cuống, song họ không biết theo cái hay của Lý;
đả đảo lối văn tám vế, mà chỉ mượn tư tưởng của Lý để biện hộ cho những
hành vi quá lãng mạn của họ thôi
- Thơ
Thơ chia làm ba thời kỳ:
* Minh sơ, thi sĩ tuy mô phỏng cổ nhân mà còn có đặc sắc , biết biến hóa.
Tống Liêm có giọng hồn nhiên, Lưu Cơ thì hào phóng, Phương Hiếu Phụ