hơn công của vị “vạn thế sư biểu” nữa.
Mãn Thanh có lí giáp, lại có cả bảo giáp, vừa kiểm soát được nhân dân vừa
đỡ phải dùng bọn lại để thu thuế. Và cũng như đời Nguyên, họ bắt nhà nào
có kẻ bất hiếu, biếng nhác, ăn cắp ăn trộm, chống đối triều đình phải ghi
tên vào một cái bảng treo trước cửa. Như vậy là triều đình có hằng triệu
công an mật vụ mà khỏi trả lương(2). Nhưng Thanh hơn Nguyên mà giống
Minh ở chỗ biết theo lời Khổng Tử; giáo dân. Khanh Hi cũng như Chu
Nguyên Chương ban hành một sắc lệnh gồm 16 câu 7 chữ dạy dân phải
hiếu lễ, cần kiệm, tuân lịnh triều đình, nạp thuế đúng kì… sắc lệnh đó mỗi
tháng hai lần, một vị quan hoặc một kẻ sĩ trong làng phải họp nhân dân lại
giảng cho họ, nhắc nhở họ. Một học giả Âu khen người Trung Hoa tổ chức
xã hội giỏi hơn người La Mã. Đúng lắm. Vua Thanh ít nhất cũng khôn hơn
Giao hoàng La Mã, họ không dại dột động đến đạo Khổng mà còn trọng,
thực tâm trọng nó nữa. Họ được lòng dân tộc Trung Hoa, thành công hơn
người Mông Cổ là phải. Chỉ trong một thế kỉ họ đã đồng hóa với người
Trung Hoa, quên mất tiếng mẹ đẻ, mà chính người Trung Hoa cũng đồng
hóa với họ nữa; cái đuôi sam mà hồi đầu người Trung Hoa cho là nhục nhã
thì lần lần họ cho là quốc hồn quốc túy, đến nỗi, sau cách mạng Tân Hợi
(1911) Thanh bị lật đổ rồi, bọn thanh niên tân tiến Trung Hoa hô hào cắt bỏ
đuôi sam đi, thì dân quê nhiều người không chịu. Bản chất loài người là đất
sét hết; một chính quyền đứng vững được vài trăm năm mà kiên nhẫn,
cương quyết thì muốn “nặn” dân ra sao tùy ý, muốn thành loài chồn, loài
cáo hay loai kiến loài ong cũng được hết. Đó là một bài học lịch sử chăng?
(1) Có lẽ chỉ trừ đời Đường
(2) Ở nước ta dưới chế độ Nguyễn Văn Thiệu thời trước cũng theo họ, tại
một quận nọ ở Châu Đốc nhà nào có người tập kết ra Bắc năm 1954 phải
treo 1 cái đèn đỏ ở trước cửa.
3. Văn hóa
TRIẾT HỌC
Một số sĩ phu cuối đời Minh phản Thanh, thất bại, không chịu hợp tác với
Mãn, ở ẩn trong rừng xanh ôn lại lịch sử Trung Hoa, tìm hiểu tại sao dân
