SỬ TRUNG QUỐC - Trang 373

- Loại tiểu thuyết tình có Hồng Lâu Mộng của Tào Triêm (Tào Tuyết Cần),
sinh trong một gia đình quí phái, về sau sa sút, bần hàn, tự thuật lại cuộc
đời của mình giữa nhung gấm và một đám tiểu thơ lãng mạng, ăn không
ngồi rồi.
Nên đọc truyện đó để biết xã hội quí phái Trung Hoa đời Thanh cũng như
nên đọc Kim Bình Mai để biết sự sa đọa của giai cấp thị dân, thương nhân
đời Tống. Nghệ thuật tả chân rất cao, tâm lý sâu sắc, nhưng chi tiết nhiều
quá, kết cấu vụng.
Truyện đó làm cho mấy thế hệ thanh niên nam nữ khóc; người Trung Hoa
thích tới nỗi nhiều văn sĩ mô phỏng.
- Tiểu thuyết xã hội có Nho lâm ngoại sử của Ngô Kính Tử, gồm nhiều
truyện ngắn gom lại thánh một truyện dài, rời rạc, không có vai chủ động,
nhưng nghệ thuật miêu tả cũng cao. Nhân vật toàn là hạng nho tiểu nhân
làm những việc đồi bại, giộng phúng thích sắc sảo, mạt sát chế độ thi cử
dùng thi phú để lựa nhân tài, và tục cha mẹ đặt đâu con phải ngồi đó trong
hôn nhân.
Ngoài ra còn bộ
- Quan trường hiện hình ký của Lý Bảo Gia tả sự hủ lậu trong quan trường.
- Nhị thập niên mục đỏ chi quái hiện trạng của Ngô Ốc Nghiêu chép những
điều quái mắt thấy tai nghe ở đương thời.
- Lão tàn du ký của Lưu Ngạc cũng ghi hiện trạng xã hội và chỉ trích giới
quan lại.
Những tiểu thuyết nghĩa hiệp rất nhiều, nhưng kém xa Thủy Hử.
Tôi không thấy một tiếu thuyết nào riêng tả nỗi cực khổ của nông dân
Trung Hoa, những cảnh thể thảm chết hàng triệu người sau nhữn cơn lụt,
những cuộc nổi loạn hằng vạn, hàng chục vạn của họ. Đó là một điều thiếu
sót.
Đoản thiên tiểu thuyết
Thịnh danh nhất là bộ Liêu Trai chí dị của Bồ Tùng Linh viết đời Khanh Hi
mà mình có vài ba bản dịch. Toàn bộ gồm 431 truyện ngắn, phần nhiều là
truyền thần tiên, ma quỉ, yêu hồ. Nội dung phần do truyện cũ truyền khẩu
lại, một phần do tác giả tưởng tượng. Văn điêu luyện mà nội dung cũng