SỬ TRUNG QUỐC - Trang 387

[-] Hương Cảng thành một căn cứ để xâm lược Trung Hoa và Anh chiếm
ưu thế nhất.
[-] Ảnh hưởng tinh thần là dân chúng mất lòng tin Thanh đình, mất long tự
tin, toàn quốc từ vua tới dân đâm ra sợ sệt người da trắng mà mới nửa thế
kỷ trước, thời Càn Long họ khinh là dã man.
Chiến tranh nha phiến chưa chấm dứt, đó mới chỉ là màn thứ nhất, còn màn
thứ nhì nữa, sẽ xét ở sau
Khi Thái Bình thiên quốc định đô, lập triều đình, ban bố chính sách rồi,
người Âu vẫn giữ chính sách trung lập, đứng ngoài ngó.
Năm 1853 – 54, chỉnh đốn xong Nam Kinh, Thái Bình tiến lên phương
Bắc, chiếm Khai Phong, Thiên Tân, nhưng không đủ sức chiếm Bắc Kinh,
lại quay về.
Năm 1856, nội bộ của Thái Bình lục đục, Các vương càng ngày càng kiêu
nhác, Đông Vương chuyên hoạch hơn hết, bất phục tòng Hồng Tú Toàn, tự
là Vạn Tuế, Hồng phải sai Bắc Vương giết. Dực vương Thạch Đạt Khai
người có tài nhất trong ngũ vương, thấy vậy cùng với bộ hạ tách ra, tiến về
phía Tứ Xuyên, qua những tỉnh phía Nam và Tây Nam (sau này năm 1934-
35 Đảng cộng sản cũng dùng đường đó trong cuộc trường hành), tính lập ở
đó một giang san riêng biệt, nhưng rồi cũng bị giết năm 1863. Từ đó các
vương chỉ tranh giành quyền lợi, lấn dần chết hết. Kỷ luật không theo nữa.
Tình hình của Thanh đình rất nguy, từ năm 1857, vừa phải đối phó với Thái
Bình, vừa bị cái nạn chiến tranh nha phiến thứ nhì do liên quân Anh Pháp
gây ra (coi ở sau). Quân triều đình không được luyện tập, nhút nhát, chỉ ở
xa bắn đại bác vào địch, chứ không dám lại gần, hễ thấy địch tiến tới là bỏ
chạy. Quân số không đủ, hễ có lính chết, bị thương hay đào ngũ, tương chỉ
huy không chịu thay thế, cứ tiếp tục bỏ túi số lương của họ, và còn trước cả
quân lính nữa, các ông ấy bỏ chạy khi mới “thấy ngọn gió của địch thổi về
phía mình”.
Thấy chiến tranh phát giữa Thanh đình và Anh Pháp, Thái Bình năm ngay
cơ hội, viện cớ rằng cùng theo Ki Tô giáo như Anh, Pháp, xin họ giúp cho
khí giới để diệt Mãn Thanh. Các giáo sĩ Anh, Pháp rất tán thành: khen quân
Thái Bình rất tốt, qua miền nào thì giáo dân miền đó được đối đãi tử tế,