SỬ TRUNG QUỐC - Trang 400

rất dữ, mỗi chút là quát tháo, đánh đập nữa, hoặc bắt quì cả mấy giờ. Bà ta
“luyện vua” cho tới mức sợ bà như sợ cọp, bảo gì cũng phải nghe. Lớn lên
vua Quang Tự mỗi ngày phải vỗ thỉnh an bà một lần, mà thình an thì phải
quì, cho phép đưng dậy mới đứng.
Thái giám Lí Liên Anh cũng ăn hiếp Quang Tự nữa, tàn nhẫn vô cùng. Hắn
là một tên kép, rất đẹp trai, hát rất hay, được Từ Hi sủng ái, tời mức hắn nói
gì, bà ta cũng nghe, hắn tự phụ, tự coi là ngang với bà. Đình thần sợ hắn
như sợ bà vậy. Quang Tự có một quí phi rất hiền, trung thành với ông, ông
rất quí mến, Lí Liên Anh ghét nàng, xô nàng xuống giếng, một hoạn quan
thủ hạ của hắn, liệng đá xuống lấp giếng, Quang Tự không dám nói gì cả.
Sau vụ Mậu Tuất chính biến (coi ở sau), Quang Tự bị giam trong một
phòng bẩn thỉu, ăn không được no, mặc không đủ ấm, chịu nhục nhã tới khi
chết, một phần cũng là do Lí Liên Anh, hắn rất ghét nhóm Khanh, Lương
mà Quang Tự tin cậy, dùng để duy tân Trung Quốc. Cũng chính hắn
khuyên Từ Hi dùng quyền phỉ để diệt người da trắng, do đó mà liên quân
tám nước vào phá Bắc Kinh. Tới lúc đó thì ai cũng biết nhà Thanh sắp sụp
đổ, vì hai nạn ngoại thích và hoạn quan một lúc. Uy tín Trung Quốc không
còn gì cả.
Nhưng cũng có học giả Âu khen Từ Hi vào hạng nữ hoàng Catherine của
Nga, có tài cai trị, biết tin dùng người Hán, chỉ phải cái tội ít học, nên lạc
hậu, không tiến kịp thời đại. Lời khen đó có phần quá đáng. Bà tin bọn
Tăng Quốc Phiên, Lí Hông Chương thật, nhưng chỉ cho họ nắm quân đội,
tài chính và việc cai trị ở các tỉnh thôi, mà triều đình vẫn hủ bại, hậu quả là
“ngoài nặng trong nhẹ”, quyền cai trị ở ngoài các tỉnh lần lần qua tay người
Hán, họ mạnh lên; còn quyền thống trị của người Mãn ở trong (triều đình)
nhẹ lần, khiến cho Mãn Thanh dễ bị diệt vong.
- Cuộc vận động tự cường.
Trước chiến tranh nha phiến, Mãn Thanh tự hào là Thiên triều đại quốc, coi
các nước Tây phương là ngoại di, không thèm để ý tới. Sau khi liên quân
Anh – Pháp tới Bắc Kinh, buộc phải ký điều ước nhục nhã với họ, Thanh
mới chịu nhận rằng bọn ngoại di đó mạnh hơn mình nhiều, và muốn chống
cự với họ thì phải có tàu bè như họ, súng ống như họ, quân đội phải luyện