SỬ TRUNG QUỐC - Trang 415

“Thiên hạ này là thiên hạ của tổ tiên, mày sao dám tự làm bậy? Các quan
đây đều do tao tuyển dụng trong nhiều năm để họ giúp mày, mày sao dám
tự y không dùng người ta? … Rồi bà quay sang phía các đại thần mắng là
bất lực, không tận tâm với quốc sự…”
Sau cùng bà tuyên bố rằng Quang Tự đau, bà phải thinh chính trở lại, và
đem giam Quang Tự ở Doanh Đài, trong hồ Tây Uyển. Vậy là cuộc biến
pháp thành cuôc chính biến.
Bà ban lịnh cấm dân dâng thư, phế bỏ cục Quan Báo, đình chỉ việc lập học
hiệu trung, tiểu ở các tỉnh, các huyện; dùng lại lối văn tám vế để lựa kẻ sĩ,
bỏ khoa thi đặc biệt về kinh tế; bỏ các tổng cục nông công, thương, cấm
báo quản, truy nã chủ bút, cấm hội họp, dùng lại các vũ khí cung đao…;
tóm lại là chỉ trong một hai tuần toàn hủy, tốc hủy các canh tân của Quang
Tự. Sử gọi vụ đó là “Chính biến Mậu Tuất” (1898); cũng gọi là vụ “duy tân
100 ngày”.
Khang Hữu Vi hay tin trước, trốn vào sứ quán Anh ở Thượng Hải rồi
xuống Hương Cảng, qua Nhật Bản. Lương Khải Siêu, sau khi việc xảy ra
mới trốn qua Nhật. Đàm Tự Đồng không chịu trốn, muốn lấy máu mình
nuôi cách mạng, nên bị giết với năm người nữa: Khang Quảng Nhân, (em
Khang Hữu Vi) Lưu Quang Đệ, Lâm Húc, Dương Nhuệ, Dương Thâm Tú,
người bấy giờ gọi là “Lục quân tử” có sánh với lục quân tử thời Minh, tức
là sáu kẻ bi tên hoạn quan Ngụy Trung Hiền hãm hại, chết trong ngục.
Khang Hữu Vi ở Nhật lập đảng Bảo hoàng mông lật đổ Từ Hi, phò trợ
Quang Tự lên cầm quyền; Lương Khai Siêu xuất bản tờ báo Thanh Nghị
mạt sát Từ Hi.
Từ Hi xin Anh, Nhật giao Khang, Lương cho bà ta, nhưng họ không nghe,
còn bảo vệ cho Khương, Lương mà họ coi là quốc sự phạm. Bà ta còn
muốn bắt Quang Tự thoái vị để bà đưa một người khác lên, sai người cho
dò công sứ các nước, họ đều phản đối. Hoa kiều ở hải ngoại đánh điện về
ủng hộ Quang Tự, bà ta càng ghét ngoại nhân đã mớm cho Trung Hoa
những y phản động: Hiến pháp, dân chủ… Đó là nguyên nhân gây ra nạn
Quyền phỉ hai năm sau. Vận nhà Thanh đã tới lúc mạt. Mà mầm cách mạng
Tân Hợi đã nhú.