Nguyễn Hiến Lê
Sử Trung Quốc
Chương 8 -10
5- Nhìn lại thời quân chủ
Tới đây chấm dứt đời Thanh dài trên 260 năm và cũng chấm dứt chế độ
quân chủ dài trên 2.000 năm, chúng ta nên ôn lại vài nét
- Nhà Thanh
Văn minh nhà Thanh đạt mức cao nhất ở đời Tống, mặc dầu về kinh tế và
võ bị họ kém. Sau Tồng tới Nguyên, Minh, Thanh thì Thanh hơn cả, chề độ
quân chủ bừng thịnh lên được trên một trăm năm dưới triều Khang Hi và
Càn Long rồi lại lụn bại luôn.
Ở trên tôi đã xét nguyên do thành công của Mãn Thanh trong việc thống trị
người Hán: Họ không quá nghi kỵ người Hán mà tôn trọng văn hóa Hán và
sau đồng hóa gần hoàn toàn với người Hán, vì vậy nhiều kẻ sĩ Hán có tài
năng, muốn bảo tồn văn hóa Hán, đã cứu họ trong những vụ nội loạn và
ngoại ưu.
Nhưng khi đụng đầu với người phươnh Tấy, nhờ cơ giới mà hùng cường
hơn họ nhiều thì họ vừa vụng về, vừa quá tự cao tự đại mà thua nặng, đến
nỗi chịu hết nhục này đến nhục khác, cắt hết đất này đến đất khác, nhường
gần hết quyền lợi kinh tế, gần như mất chủ quyền nữa, thì người Hán
kkhông tin nữa, đòi họ thay đổi chính sách, duy tân như Nhật Bản. Họ vẫn
ngoan cố thẳng tay đàn áp.
Chính sách đàn áp này đã chẳng có hiệu quả tốt mà chỉ thúc đẩy cho cách
mạng mau phát, học sử Pháp và sử Trung Hoa, ta thấy dân chúng bao giờ
cũng ôn hòa, không đòi hỏi gì nhiều, bất dắc dĩ lắm mới phải kêu nài.
Chính sách của triều đình Louis XVI và Từ Hi hủ bại quá, họ không chịu
được nữa nên mới xin cải cách. Nếu nhà cầm quyền sáng suốt, họ đòi 10,
ban cho họ độ 6,7 thì chẳng bao giờ có những cuộc đổ máu mà lại được dân
chúng ngưỡng mộ, mang ơn. Nhưng nhà cầm quyền thường thủ cựu, tham
lam không chịu nhả một chút quyền lợi rốt cuộc làm mất hết.
Thực may mắn cho vua chúa và đại thần Mãn Thanh, không ai bị giết trong
