SỬ TRUNG QUỐC - Trang 44

nguyên tắc đích tử là con trưởng của hoàng hậu - chỉ người đó được làm
thiên tử hay vương còn những người khác thì lãnh những tước nhỏ hơn,
lãnh địa cũng nhỏ hơn, hoặc làm chư hầu, hoặc làm khanh, đại phu.
Người con kế vị đó được gọi là tự vương hay tự quân, làm chủ tế trong tôn
miếu; những người con khác chỉ làm bồi tế. Sự tiếm vị bị coi là một tội
nặng, Khổng Tử rất ghét.
Các gia đình đại phu cũng vậy: người con kế nghiệp làm chủ tế, gọi là "đại
tôn", những người khác làm tiểu tế, gọi là "tiểu tôn". Có những thể chế quy
định từng chi tiết trong các cuộc tế đó.
Trong gia đình thường dân, người con trưởng luôn luôn được hưởng gia tài,
giữ việc hương khói. Địa vị người đó quan trọng nhất trong nhà nhưng
trách nhiệm cũng lớn nhất: lo cho mọi người trong nhà đủ ăn đủ mặc, dạy
bảo người dưới, chịu sự chê trách của gia tộc, xã hội nếu trong gia đình có
kẻ nghèo đói hoặc hư hỏng, bị tội, làm nhục tổ tiên.
Ngược lại, người đó và cả vợ nữa, được người trên nể, người dưới tuân lời.
Khi em còn nhỏ, ở chung nhà thì anh có quyền thay cha (đã mất); em lớn
rồi, ra ở riêng, may mà giàu có, sang trọng hơn anh thì về nhà vẫn phải lễ
phép với anh, có bổn phận giúp đỡ anh, mà không được khoe giàu sang
trước mặt anh.
Con gái không được quyền thừa kế[5], ra ở riêng rồi thì không còn địa vị gì
trong nhà nữa, thành người của gia đình bên chồng (nữ nhân ngoại tộc). Do
đó có tinh thần trọng nam khinh nữ (nhất nam viết hữu, thập nữ viết vô).
Tổ chức đại gia đình đó rất thích hợp với chế độ nông nghiệp để đất đai của
gia đình không bị phân tán vào tay người ngoài, mà sự khai thác chung
được dễ dàng, sự tiêu pha đỡ tốn kém. Nó tạo nên tinh thần gia tộc: giúp đỡ
lẫn nhau, giữ danh dự chung cho nhau. Nhưng nó cũng gây nhiều tệ mà non
nửa thế kỷ trước nhóm Tự Lực văn đoàn của ta đã vạch ra: nó bó buộc cá
nhân quá, gây nhiều sự bất công, bất bình nếu gia trưởng không đàng
hoàng, nó không khuyến khích tinh thần tự lập, nhiều kẻ hoá ra ăn bám.
Muốn cho chế độ tôn pháp được vững, đời Chu tạo ra chữ hiếu và đề cao
hiếu đễ: con phải hiếu với cha mẹ, kẻ dưới phải tôn kính người trên và ai
cũng nhận rằng dân tộc Trung Hoa là dân tộc coi trọng chữ hiếu nhất. Vì