lạc, nghèo khổ, đó là tội của Viên Thế Khải. Giá hắn đừng ham ngai vàng,
cứ chung thân Tổng thống thì khỏi phải chết sớm mà có thể giúp quốc dân
được nhiều
(1) Phùng Ngọc Tường ( Ki Tô Giáo) mới đầu theo Ngô Bội Phục rồi sau
theo Trương Tác Lâm
6. Ngũ Tứ Vận động
( Hòa hội Versailles và Hội Nghị Washington). Chúng ta đã biết ngày 7 – 5-
1915, toàn dân Trung Hoa nỗi dậy chống Nhật, vì Nhật uy hiếp Trung Hoa
tới mức coi Trung Hoa như một thuộc địa của họ.
Ngày ngủ tứ 4-5- 1919, lại xảy ra một vụ nổi dậy của dân chúng nữa, lớn
hơn lần trước nhiều, trong sử gọi cuộc ngủ tứ vận động.
Đầu thế chiến I, Nhật đứng thế phía đồng minh để chiếm Giao Châu , đấy
tô tá của Đức. Hồi đó Trung Hoa còn Trung lập, tới năm 1917 , thấy Đức
sắp thua , chính phủ phương Bắc mới tuyệt giao với Đức, nhưng Tôn Văn
và Quốc hội phản đối .
Chiến tranh kết liễu, hòa hội ở Versailles ( Paris) năm 1919. Chính phủ Bắc
Kinh và chính phủ Quảng Châu,( của Tôn Văn coi ở sau) đều phái đại biểu
đến dự, tin chắc thế nào các bạn đồng minh cũng trả lại cho Trung Hoa
những quyền lợi của Đức ở Sơn Đông và thủ tiêu những điều Viên Thế
Khải đã ký với Nhật. Nhưng Anh, Pháp, Ý lại ủng hộ Nhật, trách Trung
Hoa . Chỉ tuyên Chiến và gởi thợ qua giúp trong các xưởng vũ khí chứ
không dự chiến, chính Nhật mới giúp đồng minh được nhiều. Lúc đó
Lương Khải Siêu đương ở Paris, đánh điện về báo tin rằng phái đoàn Trung
Hoa hoàn toàn thất bại .
Các báo đăng tin đó lên trang nhất và nêu rõ nguyên nhân thất bại : năm
1916 chính phủ ngoại giao Trung Hoa Chương Tôn Tường , công sứ Trung
Hoa ở Nhật đã ký hiệp ước Sơn Đông với bốn chữ < hân nhiên đồng ý > (
vui vẻ đồng ý ) và Lục Tôn Dữ do Đoàn Kì Thụy thay chính phủ Bắc Kinh
vay tiền của Nhật để mua khí giới Trung Hoa không thể cải vào đâu được,
mà Tổng Thống Mỹ ( Wilson) cũng không sao bênh vực Trung Hoa được.
Đại biểu Trung Hoa bỏ về, không chịu ký. Tức thì toàn dân phẩn nộ, 3.000
