SỬ TRUNG QUỐC - Trang 57

quan ít ỏi và vô tài, chẳng có việc gì để làm và quyền hành không lan ra
khỏi miền lân cận của kinh đô. Tới thời Chiến Quốc (coi ở sau), Tần có lần
đòi chín cái đỉnh của Chu, Triệu lấy tế điền (ruộng mà hoa lợi dùng vào
việc tế lễ) của Chu; và khi các chư hầu đều tự xưng vương cả - tức tự coi
mình ngang hàng với vua Chu - thì vua Chu cũng phải khép nép tâng họ lên
là vương mà tự xưng là tiểu quốc.

B. Thất Bá

Nhà Chu suy thì chư hầu nào mạnh nhất sẽ đứng ra thay quyền thiên tử,
làm bá chủ các chư hầu, liên kết họ để bảo vệ Chu, chống ngoại xâm, và
cũng để giải quyết những xích mích giữa họ với nhau.
Thế kỷ VII và VII TrCN là thời đại của các bá chủ đó. Sử gia thời xưa chỉ
nói tới ngũ bá, tức:
- Hoàn công nước Tề.
- Văn công nước Tấn.
- Mục công nước Tần.
- Tương công nước Tống.
- Trang vương nước Sở.
mà không kể tới hai vị bá ở cuối đời Xuân Thu:
- Hạp Lư nước Ngô.
- Câu Tiễn nước Việt.
Có lẽ vì hai nước Ngô Việt ở phía đông nam, dưới sông Dương Tử, tuy
hùng cường một thời nhưng không văn minh như các nước ở lưu vực sông
Hoàng Hà.

Tề Hoàn công

Nước Tề ở miền Sơn Đông ngày nay, thời đó đã chiếm được hết bán đảo
Sơn Đông, nên đất đai rất rộng, có núi, có biển, có nhiều tài nguyên (quan
trọng nhất là muối), kinh tế và thương mại thịnh nhất: chở đồng, sau này
thêm sắt nữa, từ phương nam lên bằng thuyền theo các con sông, để bán