SỬ TRUNG QUỐC - Trang 68

cũng có những đồn nhỏ do một số lính giữ, thấy địch tới thì đốt khói ban
ngày, đốt lửa ban đêm báo cho các đồn khác biết. Triệu xây một trường
thành ở phía Bắc, Yên cũng vậy, để chống lại các rợ; các thành đó sau này
Tần Thuỷ Hoàng sửa sang lại, nối liền với nhau thành Vạn Lý trường thành
(coi bản đồ Trung Hoa vào khoảng 350 TrCN ở sau).
Dĩ nhiên phải đắp đường để vận lương cho lính và để nối các thị trấn với
nhau, và phải đào thêm kênh như trên tôi đã nói.
Về khí giới, người ta chế tạo nỏ và nỗ pháo (catapult) để bắn đá (thế kỷ V
TrCN). Nỏ mạnh hơn và bắn xa hơn cung, có thể được non một cây số theo
sách thời đó chép. Thời Mặc Tử, Công Thâu Ban đã chế tạo được thang
mây để đánh thành. Sở dĩ có tên đó vì thang rất cao.
Chiến xa lỗi thời rồi, người ta dùng bộ binh, rồi kỵ binh. Hai nước Ngô,
Việt có nhiều hồ, đầm lầy, không dùng chiến xa được, cho nên đã đầu tiên
dùng bộ binh. Tấn mới đầu chê chiến tranh dùng bộ binh không có vẻ "quý
tộc" nhưng rồi Trịnh theo, và dần dần các nước khác cũng theo. Để điều
khiển một đoàn bộ binh thì phải có thứ tự, kỷ luật, mà những quy tắc, chiến
thuật mới xuất hiện. Bộ binh lại chia làm nhiều hạng (như binh chủng ngày
nay), hạng chuyện dùng cung, hạng chuyên dùng nỏ, dùng giáo.
Về kỵ binh, Trung Hoa bắt chước các rợ phương Bắc và phương Tây. Năm
307 TrCN Triệu là nước đầu tiên dùng kỵ binh, nhờ vậy mà mạnh lên được
một thời. Họ phải thay đổi nhung phục cho gọn gàng (bận quẩn, bỏ áo giáp
dài đi), và phải tập bắn cung trong khi ngựa phi y như Hung nô.

D. Thất Hùng

Các sử gia cho thời Chiến Quốc bắt đầu từ năm 376 TrCN, năm mà nước
Tấn bị ba đại phu chia nhau thành ba nước Ngụy, Triệu, Hàn. Sự thực thì
biến cố đó không quan trọng gì mà xã hội Trung Hoa vẫn biến chuyển đều
đều từ thời Đông Chu đến đầu đời Tần. Sự phát minh ra thuật nấu sắt vào
khoảng 500 TrCN có ý nghĩa hơn nhiều như tôi đã trình bày ở trên.
Kể cả ba nước Ngụy, Triệu, Hàn (sử gọi là Tam Tấn) mới thành lập đó thì
đời Chiến Quốc có trên mười chư hầu, nhưng không kể những nước nhỏ