SỬ TRUNG QUỐC - Trang 69

như Tống, Lỗ, Trâu, Đằng, Trung Sơn... mà một số thành những nước phụ
dung của các nước lớn, thì chỉ còn bảy nước đáng kể, sử gọi là Thất hùng:
Yên, Tề, Hàn, Ngụy, Triệu, Sở và Tần.
Trong số bảy nước đó, yếu nhất là Yên, mà mạnh nhất là Tề, Sở, Tần vì đất
đại đã rộng mà tài nguyên lại nhiều. Tề văn minh hơn hết, Sở rộng nhất,
Tần là nước có tổ chức hơn hết.
Bảy nước đó tổ chức những liên minh để đánh lẫn nhau. Có hai kế hoạch
liên minh lớn nhất: kế hoạch "hợp tung" của Tô Tần và kế hoạch "liên
hoành" của Trương Nghi. Tung có nghĩa là đường dọc, hoành có nghĩa là
đường ngang. Các nước từ bắc tới nam tức từ Yên tới Sở liên hiệp với nhau
thành một trục dọc để chống lại Tần nên gọi là hợp tung. Để chống lại thế
đó, Trương Nghi thuyết phục một số nước ở phía Đông Tần cắt đất cầu hoà
với Tần thành một trục ngang để đánh các nước kia cho nên gọi là liên
hoành. Tần mỗi ngày một mạnh lên, rốt cuộc mâu thuẫn tập trung lại thành
mâu thuẫn giữa Tần và sáu nước (lục quốc): Hàn, Ngụy, Triệu, Yên, Tề,
Sở.
Tần sở dĩ mau mạnh một phần là nhờ địa thế: ở lánh về phía Tây, ít bị các
nước láng giềng ở phía đông dòm ngó, được tự do phát triển, lại có cửa
Hàm Cốc rất hiểm trở, "một người giữ cửa đó thì cự được vạn người", nên
Tần có thể qua cửa đó để tấn công các nước phía đông, chứ các nước này
không dám mạo hiểm qua cửa đó để tấn công Tần.
Nhưng lý do quan trọng nhất là Tần, một nước mới, dám làm những cải
cách quan trọng, triệt để, một cách đều đều, liên tục, có phương pháp ở
giữa thế kỷ IV TrCN. Giới quý tộc của Tần yếu, nghèo, không chống nổi,
cản trở nổi vua Tần. Từ 356 đến 348 TrCN, Tần lập 41 huyện trên khắp cõi.
Thương Ưởng, cũng gọi là Vệ Ưởng, một pháp gia, làm tướng quốc Tần
khuyên vua Tần đánh những đòn rất mạnh vào giai cấp quý tộc, tước dần
quyền của họ; tạo ra một giai cấp quý tộc mới gồm những quân nhân có tài;
hễ chém được nhiều đầu giặc thì được chức cao. Ông lại lập chính sách
khẩn hoang, cho dân chúng làm chủ những đất họ khai phá được, do đó có
thêm bọn phú nông xuất hiện, bọn này với bọn phú thương sẽ tranh quyền
với bọn quý tộc cũ. Ông còn cả gan bãi bỏ tục quý tộc không bị hình phạt