nghiên cứu, người ta yêu cầu các sinh viên Đại học Stanford so sánh mình
với bạn bè thông qua tiêu chí thân thiện và ích kỷ. Đúng như dự đoán, các
sinh viên này luôn đánh giá bản thân cao hơn bạn bè. Khi được cảnh báo về
khuynh hướng cao-hơn-trung-bình và phải xem xét lại đánh giá ban đầu,
63% cho rằng họ đã hết sức khách quan, thậm chí 13% còn cho rằng họ đã
quá khiêm tốn. Trong một nghiên cứu có liên quan, nhà tâm lý học Emily
Pronin tại Đại học Princeton đã cùng các đồng nghiệp chấm điểm cao thấp
ngẫu nhiên một bài kiểm tra về “trí thông minh xã hội.”
Không có gì đáng ngạc nhiên, những sinh viên được điểm cao đánh giá bài
kiểm tra tốt và hữu ích hơn bạn bè bị điểm thấp. Khi được hỏi liệu họ có bị
điểm số gây ảnh hưởng, các sinh viên trả lời rằng họ còn ít chịu ảnh hưởng
hơn người khác. Trước việc những người tham gia thí nghiệm thừa nhận họ
có xu hướng thuộc một trong hai nhóm thiên lệch, Pronin cho rằng, điều
này “xảy ra do tình huống đã soi sáng cho các sinh viên một cách không
bình thường; nghĩa là, chính vì thiếu sáng tỏ nên các sinh viên ở phía bên
kia đã chọn quan điểm sai lạc.”
Trong một nghiên cứu khác, Pronin đã hỏi các đối tượng tham gia thí
nghiệm về phương pháp họ sử dụng để đánh giá khuynh hướng của người
khác. Bà nhận thấy con người thường dùng những lý thuyết chung chung về
hành vi khi đánh giá người khác nhưng lại đi sâu phân tích nội tâm khi đánh
giá bản thân. Pronin gọi vấn đề này là sự ảo tưởng nội tâm, theo đó, con
người thường tin tưởng vào bản thân và dùng phương pháp phân tích nội
tâm chủ quan để đánh giá chính mình, nhưng lại không tin tưởng người
khác để làm như vậy. Với tôi thì được còn với anh thì không. “Chúng ta coi
nhận thức về nội dung và quá trình tư duy của mình là chuẩn mực vàng để
hiểu các hành vi, động cơ và sở thích của bản thân,” Pronin giải thích.
“Song chúng ta không coi nhận thức của người khác về nội dung và quy
trình tư duy của họ là chuẩn mực vàng để hiểu các hành vi, động cơ và sở
thích của họ. ‘Ảo tưởng’ cho rằng nhận thức nội tâm là khuôn vàng thước
ngọc đã khiến chúng ta lạc lối trong quá trình phân tích nội tâm nhằm tìm ra
