dấu hiệu của các khuynh hướng nhận thức. Chúng ta dễ kết luận mình
không chịu ảnh hưởng của khuynh hướng nào vì hầu hết các khuynh hướng
đều nằm ngoài khả năng tri giác của lý trí.”
Chúng ta có xu hướng soi xét bản thân dưới ánh sáng tích cực hơn khi
người khác soi xét chúng ta. Nhiều cuộc điều tra tầm cỡ quốc gia cho thấy
đa số các doanh nhân nghĩ họ có đạo đức cao hơn các doanh nhân khác và
các chuyên gia tâm lý về trực giác đạo đức cũng cho rằng họ có đạo đức cao
hơn các chuyên gia tâm lý khác. Trong một nghiên cứu của Ban tuyển sinh
Đại học trên 829.000 học sinh trung học cuối cấp, 60% tự xếp mình vào
nhóm 10% “những người hòa đồng nhất,” trong khi không ai tự xếp mình
dưới mức trung bình.
Xu hướng tự thỏa mãn này được thừa nhận rộng rãi. Có thể trích dẫn một
thí dụ thú vị trong một nghiên cứu tiến hành năm 1977 của tạp chí U.S
News & World Report với chủ đề “Người Mỹ tin ai sẽ được lên thiên
đường?”: 52% chọn Bill Clinton, 60% chọn Công nương Diana, 66% chọn
Oprah Winfrey và 79% chọn Mẹ Teresa. Nhưng có đến 87% người được
hỏi cho rằng chính họ xứng đáng được lên thiên đường.
***
Có những điều con người nhìn thấy ở người khác nhưng lại không nhìn thấy
ở chính bản thân mình. Điều này dẫn đến khuynh hướng quy kết. Một số
nghiên cứu đã cho thấy con người có xu hướng chấp nhận những lời khen
tặng đối với hành vi tốt của mình (một đánh giá hoàn toàn chủ quan) và
dùng hoàn cảnh để giải thích cho các hành vi xấu. Trong khi đối với người
khác, chúng ta lại có xu hướng quy kết cả hành vi tốt và hành vi xấu của họ
là do hoàn cảnh chi phối. Vì thế, chúng ta thường coi sự giàu có của bản
thân là nhờ lao động và trí tuệ, trong khi của người khác là do may mắn và
hoàn cảnh. Ngược lại, hành vi xấu của chúng ta được coi là do hoàn cảnh
đưa đẩy, còn hành vi xấu của người khác là hậu quả của bản ngã yếu đuối.
