ông rút ra được bài học: không phải lúc nào con người cũng lựa chọn hợp
lý.
Tversky nhận thấy con người là một loài động vật luôn tìm kiếm quy luật,
luôn nhìn ra những mối liên hệ ý nghĩa trong các sự kiện ngẫu nhiên, từ sự
lên xuống của thị trường chứng khoán cho đến việc tung đồng xu sấp ngửa
hay kết quả của các trận đấu thể thao. Là người yêu thích môn bóng chày,
Tversky đã cùng Robert Vallone và Thomas Gilovich, hai nhà tâm lý học
nhận thức, kiểm tra quan niệm về “bàn tay may mắn.” Nếu yêu thích môn
thể thao này, hẳn bạn cũng tin khi đã may sẽ may luôn thể, khi đã rủi sẽ rủi
luôn thể. Điều này diễn ra trên sân đấu hàng ngày. Biết con người có xu
hướng thích tìm ra quy luật dù có hay không, Tversky cùng đồng nghiệp đã
phân tích từng cú ném của đội bóng rổ Philadelphia 76ers suốt một mùa
giải và nhận thấy xác suất một cầu thủ thực hiện thành công một cú ném sau
khi đã có một cú ném thành công không hề cao hơn xác suất ném bóng
thành công trung bình của cầu thủ đó. Nghĩa là, số cú ném thành công liên
tiếp không vượt quá dự báo của mô hình xác suất thống kê tung đồng xu.
Nếu bạn thực hiện thí nghiệm tung đồng xu và đếm số lần sấp ngửa, nhất
định sẽ đến lúc kết quả sấp hoặc ngửa xảy ra liên tiếp: trung bình trong dài
hạn, nếu mỗi lần bạn tung đồng xu năm lượt, và tung ba mươi hai lần liên
tiếp, sẽ có một lần cả năm lượt tung đều cho kết quả sấp hoặc ngửa. Đa số
chúng ta đều cho rằng sự sấp ngửa liên tiếp này có ý nghĩa nào đó. Thực ra,
dù rất phi trực quan nhưng sự thật hoàn toàn không phải vậy.
Chính các nghiên cứu tâm lý học nhận thức đã giúp Tversky phản bác lại
giáo điều trong lý thuyết kinh tế cho rằng con người hành động hợp lý để
tối đa hóa lợi ích. Theo nhà kinh tế học Kenneth Arrow, một trong những
người sáng lập ra trường phái tân cổ điển và là người trẻ nhất từng nhận giải
Nobel kinh tế, thì “Trước đó, khi giả thuyết này bị các nhà tâm lý học công
kích, các nhà kinh tế học đã bỏ ngoài tai vì cho rằng giới tâm lý học không
hiểu gì về giả thuyết họ đang công kích. Nhưng với nghiên cứu của Amos,
