không cần quan tâm đến khách hàng #1 vì đồ uống người này dùng là nước;
bạn cũng không cần kiểm tra khách hàng #2 vì người này đã trên 21 tuổi.
Tương tự, khách hàng #3 dùng bia nhưng người này có thể chưa đủ 21 tuổi
nên bạn cần hỏi tuổi anh ta; còn khách hàng #4 dưới 21 tuổi nên bạn cần
kiểm tra xem anh ta có uống bia không. Hầu hết những người tham gia đều
giải quyết đúng bài toán này.
Logic của hai bài toán trên hoàn toàn giống nhau, vậy tại sao chúng ta lại
làm kém bài toán trên và làm tốt bài toán dưới? Lĩnh vực tâm lý học tiến
hóa cho chúng ta câu trả lời: bài toán thứ nhất liên quan đến các ký hiệu, bài
toán thứ hai liên quan đến con người. Trực quan kinh tế của chúng ta không
tiến hóa để xử lý các vấn đề logic liên quan đến biểu tượng; nhưng là một
loài linh trưởng, chúng ta phát triển mạng lưới thần kinh để giải quyết các
vấn đề liên quan đến con người, đặc biệt là các vấn đề xã hội như dối trá,
lừa lọc. Đáp lại niềm tin có tính nền tảng về con người kinh tế với sự duy lý
vô hạn, các nhà kinh tế học hành vi phản biện rằng sự duy lý ấy là hữu hạn.
Có thể nói, tính duy lý của con người trong thế giới biểu tượng và trừu
tượng bị giới hạn bởi môi trường thời đồ đá, khi não bộ của chúng ta tiến
hóa để giải quyết các vấn đề trong thế giới cổ đại.
Đầu những năm 1990, cư dân ở Pennsylvania và New Jersey được lựa chọn
hai hình thức bảo hiểm xe hơi: hình thức phí cao đảm bảo quyền đòi bồi
thường, hình thức phí thấp giới hạn quyền đòi bồi thường. Cách thức lựa
chọn ở các bang là giống nhau – không phản đối phương án mặc định nghĩa
là bạn đồng ý với phương án đó. Tại New Jersey, phương án mặc định là
hình thức phí cao còn ở Pennsylvania, phương án mặc định là hình thức phí
thấp. Kết quả là tại New Jersey, 75% người dân chọn hình thức phí cao;
trong khi tại Pennsylvania, tỷ lệ người chọn hình thức phí cao chỉ chiếm
20%.
Kết quả này khẳng định giả thuyết cho rằng chúng ta có xu hướng lựa chọn
những thứ quen thuộc và giữ nguyên hiện trạng. Nghiên cứu do William
