đó đặt ra yêu cầu hình thành các công cụ xã hội như luật pháp, tòa án và
hiến pháp. Sự chuyển đổi từ các luật lệ phi chính thức của hệ thống công lý
tự phát trong các xã hội tiền hiện đại sang các luật lệ chính thức phổ biến ở
các quốc gia dân chủ hiện đại là kết quả của sự hình thành vô số công cụ xã
hội và thể chế kinh tế.
Sự phát triển lòng tin giữa các cá nhân và các cộng đồng là sản phẩm của
các cảm xúc đạo đức tiến hóa và sự giao tiếp giữa chúng ta với người khác,
đặc biệt bao gồm các hình thức tương hỗ, trao đổi và thương mại. Tôi xin
đưa ra ba bằng chứng kết nối sự tiến hóa và kinh tế học thông qua lòng tin
và thương mại: đời sống chính trị của các loài linh trưởng, sự hợp tác của
con người và sự giao thoa văn hóa.
***
Nền chính trị của các loài linh trưởng, cả con người và không phải con
người, đều không hề xa lạ đối với Frans de Waal. Là Giáo sư tâm lý học tại
Đại học Emory và Giám đốc Trung tâm Kết nối sống nghiên cứu cao cấp về
sự tiến hóa của dã nhân và con người, De Waal không chỉ giảng dạy tâm lý
chính trị học linh trưởng mà còn quan sát nó từ khuôn cửa sổ lớn choán gần
hết bức tường văn phòng, đặt bên trên một chuồng tinh tinh lớn; ông cũng
quan sát nó qua các cộng sự ngành linh trưởng học. Khi tôi đến thăm phòng
thí nghiệm của ông, De Waal đang nghiên cứu cách thức các loài linh
trưỏng giải quyết xung đột, trừng phạt kẻ vi phạm và tập hợp tác với nhau.
De Waal đang nghiên cứu một trong những lĩnh vực khoa học gai góc nhất.
Yếu tố di truyền quyết định hành vi con người tới mức nào so với môi
trường; tầm quan trọng của nó trong việc định hình hành vi của chúng ta; và
ở chừng mực nào các gene được lựa chọn vì mục đích thích nghi hoặc được
lựa chọn sau đó vì mục đích khác (thích nghi hay thích nghi từ trước)? De
Waal nói, ông nghe theo lời khuyên đúng đắn của nhà sinh học tiến hóa
lừng danh George C. Williams – “tiến hóa là một khái niệm đặc biệt và
nặng nề chỉ nên dùng khi thực sự cần thiết.” De Waal luôn cố gắng giữ cân
