độ dân số thấp hoặc trong các gia đình nhỏ, con người đồng thời cũng
không phải học cách giải quyết xung đột. “Đó là lời bình luận của tôi trong
cuốn Nền chính trị của loài tinh tinh,” De Waal tiếp tục. “Nếu bạn sống
trong một cộng đồng nơi bạn có thể ra đi khi xảy ra xung đột, bạn sẽ không
học được cách giải quyết xung đột. Nhưng tại các vùng đông dân, nếu ra đi,
bạn sẽ lại gặp một nhóm khác không ưa bạn. Cho nên tại các vùng này bạn
cần học cách thích nghi.”
Quan điểm của De Waal có nhiều nét tương đồng với nhà văn Nga Pyotr
Kropotkin. Trong cuốn Tương hỗ, điều này đã được bàn đến ở Chương II
với nội dung tại sao con người đồng nhất tiến hóa với hành vi hung hăng và
cạnh tranh tàn khốc. Xin nhắc lại, Darwin và Huxley, sinh ra tại nước Anh
cực kỳ bon chen, đã nhấn mạnh sự cạnh tranh, trong khi Kropotkin, sinh ra
tại nước Nga bình quân chủ nghĩa, lại nhấn mạnh mặt hợp tác trong tự
nhiên. De Waal tin giữa chúng có mối liên hệ nhất định. “Người Hà Lan rất
có tinh thần đoàn kết. Vì sống ở địa hình thấp dưới mực nước biển, họ luôn
phải chiến đấu với tự nhiên. Nếu chúng ta sống trong cùng một thị trấn, bạn
thuộc tầng lớp thượng lưu còn tôi chỉ là một người nông dân nghèo. Nhưng
khi con đập vỡ bạn cũng không thể yên vị trong lâu đài của mình. Bạn phải
xuống để cùng tôi sửa nó. Điều đó tạo ra một xã hội bình đẳng hơn.” Liệu
các cảm xúc đạo đức tiến hóa của chúng ta có thể bị môi trường sống làm
biến dạng? “Dễ thấy điều này nếu bạn so sánh hệ thống chính trị của Hà
Lan với Anh,” De Waal nhấn mạnh, “chế độ quân chủ ở Anh rất cách biệt
với nhân dân, nên người Anh luôn có thái độ rất khác về tôn ti trật tự. Điều
đó là không thể tại Hà Lan, nơi chính Nữ hoàng đôi khi cũng muốn thể hiện
mình bình thường như mọi người – bằng cách đạp xe chẳng hạn.”
Một ảo tưởng phổ biến khác cho rằng sự tiến hóa dựa trên “các gene ích
kỷ”, một hình ảnh ẩn dụ được Richard Dawkins dùng trong cuốn sách cùng
tên của ông. Nhiều người hiểu điều này theo nghĩa quá trình tiến hóa thực
sự “vấy máu nơi chân răng và móng vuốt.” (Chúng ta sẽ thấy trong Chương
11, cuốn sách của Dawkins là tác phẩm yêu thích của Jeffrey Skilling, CEO
