linh trưởng sống gần với con người nhất là một cách giúp chúng ta hiểu
điều đó đã xảy ra như thế nào. Dù De Waal thừa nhận “chắc chắn lòng vị
tha của con người và động vật sinh ra khi giúp đỡ các thành viên trong gia
đình và những người có thể giúp lại mình,” ông cũng chỉ rõ “việc cho rằng
tinh tinh hay bất kỳ loài động vật nào khác giúp đồng loại vì mục đích được
đền đáp trong tương lai dựa trên giả định về khả năng lên kế hoạch của
chúng, trong khi chưa có bằng chứng về điều này. Có thể khẳng định đa số
động vật thể hiện lòng vị tha mà không mong được đáp lại. Theo cách lý
giải này, sự vị tha của động vật chân thành hơn phần lớn sự vị tha của con
người, vì chúng ta quá hiểu những lợi ích có thể được đền đáp, do đó sẽ nảy
sinh các động cơ phức tạp tính đến lợi ích cá nhân.”
Một lần nữa, như tôi đã lập luận từ đầu cuốn sách, các cảm xúc đạo đức đại
diện cho phép tính toán được thực hiện trong quá trình tiến hóa của các đặc
tính vốn được chọn vì chúng tốt cho cá nhân hoặc cho cộng đồng. Các động
cơ và mục đích đạo đức mà chúng ta quy kết cho hành vi vị tha của con
người chỉ là thứ yếu và phái sinh. Dùng một ẩn dụ khác, chúng ta có “thế
chủ tâm” (như triết gia Daniel Dennett nói), trong đó chúng ta cho rằng các
tác nhân khác có mục đích, và mục đích của họ có thể tốt hoặc xấu, thiện
hoặc ác. Điều này lại gợi ra một khái niệm tiến hóa xa hơn về căn nguyên
của hành vi đạo đức mà các cảm xúc đạo đức tiến hóa đại diện, ở đó chúng
ta không chỉ giả định các thành viên khác trong nhóm thực sự có hoặc
không có đạo đức mà chính chúng ta cũng có hoặc không có đạo đức. Nói
cách khác, sự tiến hóa của các hành vi đạo đức hoặc vô đạo đức có trước
tiên, sự quy kết của giá trị đạo đức đến sau. Chúng ta thực sự là loài linh
trưởng đạo đức.
***
“Tục ngữ Anh có câu Tin tất cả hay hoài nghi tất cả đều sai lầm,” Paul Zak,
Giáo sư kinh tế tại Đại học Claremont, bắt đầu câu chuyện. Ông đang chia
nhỏ nghề nghiệp của mình thành các phân tử để nghiên cứu cơ chế hóa học
