thời được tăng cường, củng cố thông qua các thể chế xã hội. Trong chương
này, chúng ta sẽ xem điều gì xảy ra khi những dây cương thể chế đứt gãy?
Thuyết khuynh hướng xấu cho rằng cái ác là kết quả của các tính xấu trong
con người, trong khi thuyết cảnh huống xấu cho rằng cái ác là kết quả của
hoàn cảnh xấu. Khuynh hướng xấu là một trong những lý thuyết được sử
dụng nhiều nhất trong tôn giáo (tội tổ tông truyền), y học (bệnh tật bên
trong), tâm thần học (bệnh tinh thần) và luật học (trách nhiệm cá nhân),
trong khi thuyết cảnh huống xấu được các nhà xã hội học, tâm lý xã hội học
và nhân chủng học – những người rất nhạy cảm với sức mạnh của môi
trường trong việc định hình hành vi con người – ủng hộ. Nhưng có thể cả
hai thuyết này cùng đúng và có tính tương tác. Trong con người tiềm ẩn cả
khuynh hướng tốt và xấu, sự bộc lộ khuynh hướng nào phụ thuộc vào hoàn
cảnh và lựa chọn hành vi của mỗi người. Với óc quan sát sắc bén,
Aleksandr Solzhenitsyn đã nhận thức được một số điều về cái ác tiềm tàng
trong mỗi chúng ta và viết nên kiệt tác Quần đảo Gulag (The Gulag
Archipelago):
Nếu có những kẻ xấu ẩn bên trong chúng ta và làm điều ác, chỉ cần tách
chúng khỏi phần còn lại và tiêu diệt chúng. Nhưng ranh giới giữa thiện và
ác chạy qua trái tim mỗi con người. Đâu có ai sẵn sàng phá hủy một phần
trái tim mình?
Bản chất khuynh hướng đối ngẫu giữa cái tốt và cái xấu hình thành trong
quá trình tiến hóa của chúng ta như một loài linh trưởng xã hội với tính hợp
tác trong nhóm và thù địch giữa các nhóm. Để tồn tại được như các cá thể,
chúng ta phải hòa hợp với các thành viên trong nhóm, điều này dẫn tới sự
tiến hóa của các cảm xúc đạo đức như thấu cảm, hợp tác và vị tha – các
khuynh hướng thiên xã hội, hay khuynh hướng tốt. Đồng thời, các áp lực
tiến hóa gắn kết các thành viên trong nhóm cũng tạo nên tính thù địch và
bài ngoại với người lạ ngoài nhóm, điều này dẫn tới sự tiến hóa của các cảm
