cả công ty như đi thám hiểm bằng xe mô-tô xuống vùng Baja California có
địa hình gồ ghề, càng làm tăng tính cạnh tranh trong môi trường Enron. Hệ
thống tiền thưởng của Skilling dựa trên thứ hạng PRC, các nhân viên được
sắp xếp trên một đường hình chuông, làm xói mòn chút tinh thần đồng đội
còn lại. Vì tiền thưởng dao động từ 10-26% mức lương thực lĩnh, các nhân
viên có động cơ điều chỉnh thứ hạng để tăng cấp bậc cũng như để đánh lén
nhau và phá hoại thoả thuận giữa các nhân viên và phòng ban khác. Một
giám đốc điều hành cho rằng hệ thống tiền thưởng này “có một nút thắt
Darwin rất chặt” tạo ra “sự khác biệt rất lớn ở Enron vì nó truyền tính bon
chen đến từng nhân viên.” Một người khác nhận xét: “Đó là một thứ thuộc
về Jeff Skilling, là sản phẩm ông ta tạo ra để khiến chúng tôi luôn cảnh giác
và luôn ở bên bờ vực thẳm.” Một trưởng bộ phận khác lưu ý cách thức hệ
thống này dẫn tới sự mờ ám và hoài nghi ngay trong công ty, dung dưỡng
thói dối trá về tình trạng sức khỏe tài chính thực sự của công ty khi gặp rắc
rối: “Mỗi bộ phận và đơn vị kinh doanh giống như sống trong một ngôi
tháp riêng, tách biệt với phần còn lại của công ty. Cách quản lý rất phi tập
trung và không nhấn mạnh tinh thần tập thể vì các bộ phận luôn phải cạnh
tranh với nhau để kiểm soát các nguồn lực. Nhưng vì hầu hết mọi người chỉ
thấy phần việc của mình, họ tưởng nó hoàn toàn độc lập. Bạn hiểu một
phần công việc kinh doanh và có thể người bên cạnh cũng hiểu nhưng rất ít
người thấy được bức tranh toàn cảnh.” Trên hết, nguyên nhân khiến tập
đoàn này sụp đổ là môi trường xấu do những người sáng lập, điều hành,
giám đốc và quản lý tạo nên – tóm lại đó chính là tâm lý xã hội doanh
nghiệp. Môi trường này đã tạo ra các tình huống khiến phần đen tối của trái
tim nhân viên đập nhanh hơn.
***
Trái ngược với lý thuyết kinh tế của Gordon Gekko, thứ lý thuyết đã biến
môi trường doanh nghiệp thành chiếc thùng xấu và biến những trái táo lành
thành trái táo thối, lý thuyết kinh tế của các chàng trai Google đã biến môi
