thành sản phẩm so với sản xuất trong nước, sau đó sẽ đưa hàng hóa về tiêu
thụ tại thị trường nội địa (điều này có lợi cho người tiêu dùng trong nước và
làm gia tăng sự giàu có của quốc gia), nhiều chính khách và chuyên gia
kinh tế, dưới sức ép của các hiệp hội thương mại và cử tri, thường tỏ thái độ
không tán thành đường lối này với lý do cần bảo vệ quyền lợi người lao
động. Điều này khiến tôi nhớ lại hình ảnh so sánh nổi tiếng của ứng cử viên
tổng thống Ross Perot năm 1992 về Hiệp định Thương mại tự do Bắc Mỹ –
giống như “tiếng hút gió khủng khiếp” khi công ăn việc làm của người Mỹ
mất vào tay người Mexico. Đây là công thức bảo hộ: công nhân trong nước
sẽ thắng, công nhân nước ngoài và người tiêu dùng trong nước sẽ thua. Cho
đến hôm nay, người ta vẫn thích trò chơi thắng-thua-thua này.
Với những người ủng hộ nền kinh tế định hướng bởi sản xuất, nếu Bill
Gates là kẻ phản chúa, hẳn Wal-Mart đang bị đày đọa cùng những kẻ gian
dối và giả mạo tại tầng địa ngục thứ tám của Dante. Bằng cách đột ngột hạ
giá thành và triệt tiêu sức cạnh tranh của các chuỗi bán lẻ nhỏ hơn, đẩy
nhiều đối thủ lâm vào phá sản, có phải Wal-Mart đã làm tổn thương nền
kinh tế Mỹ? Không hề. Theo nghiên cứu của hãng tư vấn McKensey, bằng
việc tạo công ăn việc làm cho 1,3 triệu người (tương đương với quân số của
Quân lực Hoa Kỳ), luôn giữ giá bán lẻ ở mức thấp bằng chiến lược bán lấy
số lượng, Wal-Mart đã đóng góp tới 13% trong thành tích tăng năng suất
lao động toàn nước Mỹ nửa cuối thập niên 1990. Nhà phân tích chính trị và
bình luận xã hội xuất sắc Gerge Will đã nhận định, với mỗi năm mươi việc
làm mất đi khi Wal-Mart khiến đối thủ cạnh tranh phá sản, tập đoàn bán lẻ
khổng lồ này lại tạo thêm một trăm việc làm mới, khiến tập đoàn này “có
tầm quan trọng ngang với Cục Dự trữ Liên bang trong việc kiềm chế lạm
phát”
Tuy nhiên, trong chiến dịch tranh cử năm 2004, ngài John Kerry đã gọi
Wal-Mart là “nỗi ô nhục”, biểu trưng cho “sự trục trặc của nước Mỹ.” Tất
nhiên nhận định này xuất phát từ quan điểm hướng đến sản xuất. Nếu nhìn
từ góc độ tiêu dùng, khách hàng mua hàng hóa tại Wal-Mart vì họ có thể
