chính trị gia và chức sắc tôn giáo: “Chúng tôi có nhiều thiếu sót trong quá
trình thông tin tới công chúng và khách hàng về các gia vị trong món khoai
tây chiên,” phát ngôn viên của hãng Mac Donald thừa nhận với cộng đồng
Hồi giáo và những người ăn kiêng khác sau khi người ta phát hiện “hương
vị tự nhiên” trong khoai tây có chứa phụ phẩm làm từ thịt bò. “Sự bất đồng
nhận thức gây nên nỗi bất an về tinh thần, từ mức nhói đau cho đến đớn
đau; con người không thể bình tâm khi nào chưa tìm được cách xoa dịu nó,”
Tavris và Aronson viết trong cuốn sách của mình. Chính trong quá trình tìm
cách xoa dịu sự bất đồng nhận thức, khả năng tự biện hộ của chúng ta càng
lúc càng gia tăng.
Một trong những lợi ích thực tế của tự biện hộ là dù quyết định của chúng
ta ra sao – chọn công việc này hay công việc kia, lấy người này hay lấy
người kia, mua sản phẩm này hay mua sản phẩm kia – chúng ta hầu như sẽ
luôn thỏa mãn với quyết định của mình, dù các bằng chứng khách quan cho
thấy điều ngược lại. Một khi đã đưa ra quyết định, chúng ta thường cẩn thận
quan sát những thông tin tiếp sau và lọc ra những dữ liệu trái chiều, chỉ để
lại những bằng chứng thuận chiều với lựa chọn của mình. Cách đẽo chân
cho vừa giày này diễn ra ở cả những cấp độ cao nhất của sự đánh giá
chuyên môn. Trong cuốn sách Nhận định chyên sâu về chính trị, nhà khoa
học chính trị Philip Tetlock đã xem xét nhiều bằng chứng về khả năng tiên
đoán của các chuyên gia kinh tế, chính trị và nhận thấy đó chính là thứ họ
thiếu nghiêm trọng. Điều này đồng nghĩa với việc, các ý kiến chuyên gia
hoá ra không hề tốt hơn các ý kiến tầm thường, thậm chí còn có tính may
rủi hơn. Và đúng như thuyết tự biện hộ dự đoán, các chuyên gia ít khi thừa
nhận mình sai hơn so với người bình thường.
Tự biện hộ là hiện tượng phổ biến trong chính trị. Đảng Dân chủ nhìn thế
giới qua lăng kính cấp tiến màu hồng, trong khi Đảng Cộng hòa quan sát
mọi thứ bằng nhãn quan bảo thủ u tối. Vào bất cứ giờ nào trong ngày, bất
cứ ngày nào trong tuần, hãy thử bật chương trình đối thoại trên radio lên –
dù đó là cuộc “đối thoại bảo thủ” hay “đối thoại cấp tiến” – bạn sẽ thấy các
